سخنگوی فرهنگ ایران
دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن با نگارش نزدیک به هفتاد عنوان کتاب درزمینه‌های گوناگونِ جامعه‌شناسی، ایران‌شناسی، شعر، داستان، فرهنگ و ادب، اندیشه‌ها، جهان‌بینی و دیدگاه خود را نسبت به ایران، مردم ایران و ادب فارسی بازتابانده است. (بنگرید بخش پایانی کتاب نامبرده که فهرست آثار وی آمده است) در هر سطر و کلام او بوی خردورزی، دانایی، زیرکی، یکرنگی و مهربانی شنیده می‌شود و سخنانش چون چراغی فرا راه انسان‌های امروز و آیندۀ جهان به‌ویژه ایران است.
سخنگوی فرهنگ ایران، تأمّلی در آثار و آرای محمّدعلی اسلامی ندوشن: علی‌اکبر جعفری ندوشن، تهران: مروارید، ۱۴۰۱، رقعی، ۱۸۲ ص.
دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن با نگارش نزدیک به هفتاد عنوان کتاب درزمینه‌های گوناگونِ جامعه‌شناسی، ایران‌شناسی، شعر، داستان، فرهنگ و ادب، اندیشه‌ها، جهان‌بینی و دیدگاه خود را نسبت به ایران، مردم ایران و ادب فارسی بازتابانده است. (بنگرید بخش پایانی کتاب نامبرده که فهرست آثار وی آمده است) در هر سطر و کلام او بوی خردورزی، دانایی، زیرکی، یکرنگی و مهربانی شنیده می‌شود و سخنانش چون چراغی فرا راه انسان‌های امروز و آیندۀ جهان به‌ویژه ایران است.
ازاین‌رو فردی دوستدار فرهنگ و اندیشه را چون دکتر علی‌اکبر جعفری ندوشن، استاد حقوق دانشگاه یزد را که بیش از این گفتارهای فراوانی از او دربارۀ آثار و اندیشه‌های دکتر اسلامی در نشریاتی چون: اطلاعات، بخارا، جهان کتاب، پرگار، هستی و غیره دیده بودیم، بر آن داشته تا با نگرشی ژرف و کاوشی ریز و دقیق و از سر دل‌بستگی و شور، تمامی آثار گونه‌گون او را نه یک‌بار، بل چند بار از ژرفای جان بخواند و ببینید این نادره مرد روزگار ما چه می‌گوید تا بتواند پس از چند سال راهی به کوچه‌های مقصود او بیابد.
نویسندۀ کتاب نامبرده در بهره‌هایی چون: زندگی، شاهنامه پژوهی، فرهنگ مداری، ایران‌شناسی، ادب سنجی، سفرنامه نویسی و مجله نگاری سامان داده‌شده و اندیشه‌های ناب و یگانۀ دکتر اسلامی را از خلال آثار هفتادگانه‌اش بیرون آورده و در دسترس خواننده گذاشته است که می‌توان گفت: اکنون این تنها کتابی است که تمامی آثار او را یکجا نقد و بررسی کرده است.
به یک‌سخن، «سخنگوی فرهنگ ایران» حاصل بیش از سه دهه انس و الفت نویسنده با دکتر اسلامی ندوشن است و چنانکه می‌دانم او از دورۀ دبیرستان با آثار اسلامی ندوشن آشنا می‌شود و در دوران دانشجویی با او حشرونشر می‌یابد. سپس دورۀ کاملی از آثار او را مطالعه می‌کند و در گفتگوها و مراوداتی که با استاد داشته، مشی و مبنای فکری و مرام و شخصیّت دکتر اسلامی را بازشناخته و ازاین‌رو می‌کوشد در این کتاب، خوانش روشنی از آرا و اندیشه‌های این دانشی مرد بزرگ به دست دهد تا نسل‌های جدید بتوانند با خواندن این اثر با چکیده‌ای از آثار و دیدگاه‌های اسلامی ندوشن آشنا شوند و رغبتی یابند تا آثار گوناگون استاد را بخوانند.
چنانکه همگان می‌دانند معرّفی صاحب‌نظران و اندیشه‌وران بزرگ همواره در راهنمایی جوانان و نسل‌های جدید مؤثر بوده و امیدواریم این کتاب هم دریچه‌ای بگشاید به روی آثار فاخر و ارزشمند اسلامی ندوشن تا نسل امروز نیز قدر قلم آن سرو سهی فرهنگ و ادب را بهتر بشناسد.
تاکنون دربارۀ نقد و بررسی آثار دکتر اسلامی ندوشن، چندین پایان‌نامه و گفتارهای فراوان و چندین کتاب نوشته‌شده که کتاب‌های آن عبارت‌اند از:
تک‌درخت، یادگار نامۀ دکتر اسلامی ندوشن: فرهنگ جهان‌بخش و دیگران، تهران: نشر آثار و یزدان، ۱۳۸۰، وزیری، ۷۳۴ ص. مصوّر.
در آیینۀ روزها، درنگی بر کتاب روزها اثر دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن: حسین مسرّت و پیام شمس‌الدّینی، میبد: بنیاد میبدی، ۱۳۹۱، رقعی ۳۱۰ ص.
دیدگاه‌ها (دربارۀ آثار دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن): حسین مسرّت و پیام شمس‌الدّینی، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۴، وزیری، ۵ ج. ج ۱: دربارۀ فردوسی و شاهنامه،۲۶۷ ص؛ ج ۲: روزها،۳۰۴ ص؛ ج ۳: دربارۀ جامعه و فرهنگ،۱۸۳ ص؛ ج ۴: نوشته‌هایی در تاریخ و ادب،۱۷۳ ص؛ ج ۵: کارنامۀ ادبی،۲۳۷ ص.
روشن‌تر از روشن (ره‌آورد دیدار دوستانه با دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن): حسین مسرّت، یزد: شورای شعر و ادب استان یزد، ۱۳۸۴، رقعی، ۲۴۰ ص، مصوّر.
رهاورد دیدار، مجموعۀ سخنرانی‌ها، مقالات، پیام‌ها و اشعار دیدار دوستانه با دکتر اسلامی ندوشن، به اهتمام: یدالله جلالی پندری، به همراه کتابشناسی دکتر اسلامی ندوشن، به کوشش: حسین مسرّت، یزد: انجمن شعر و ادب یزد، ۱۳۸۴، رقعی ۳۶۸ ص، مصوّر.
سخنگوی وجدان ایرانی (دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن): حسین مسرّت، تهران: یزدا، ۱۴۰۰، وزیری، ۲۵۴، مصوّر.
گذری و نظری بر احوال دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن: مهدی افشار، تهران: شهر کتاب، ۱۳۷۸، رقعی، ۳ ج.
معرّفی چهارده کتاب: محمّد روایی، تهران: توس، ۱۳۵۶، رقعی، ۴۸ ص.
