«زبان عربی» درسی که جذاب تدریس نمی شود

گفتگوی بشارت یزد با دو مدرس زبان عربی پیرامون علاقه کم اغلب دانش آموزان به فراگیری این زبان:

• اگر از دانش آموزان سوال شود به کدام دروس علاقه کمتری دارند بی شک «درس عربی» جزو اولین ها در لیست شان خواهد بود موضوعی که منحصر به نسل خاصی از محصلان در کشور نیست و تقریبا در همه دوره ها علاقه چندانی به فراگیری زبان عربی میان نوجوانان و جوانان وجود ندارد در حالی که ایران کشوری در مجاورت کشورهای عرب زبان و یا هم منطقه با آنهاست و بخش عمده ای از مسافرت ایرانیان چه برای تفریح و چه زیارت و فعالیت اقتصادی به کشورهای عرب زبان صورت می گیرد. این موضع در کنار عربی بودن زبان قرآن و ادعیه گواهی بر اهمیت فراگیری این زبان در ایران است اما در عمل چنین نیست
• سمیه سادات حسینی، مدرس زبان عربی در کانون زبان یزد: دانش آموز در سال اول دوره متوسطه بدون هیچ پیش زمینه ای و بدون گذراندن هیچ درس پیش نیازی مجبور به یادگیری زبان عربی است و طبیعی است که عملکرد او در این درس در مقایسه با بقیه دروس متفاوت باشد که به تبع، علاقه دانش آموز را برای فراگیری این درس کاهش می دهد. عدم جذابیت در تدوین کتب درسی و صفحه آرایی نامناسب و استفاده از تصاویر قدیمی و بدون کیفیت موجب می شود که دانش آموزان رغبتی برای مطالعه این درس نداشته باشند
• سمانه دولتی، مدرس زبان عربی با شیوه های جذاب: استفاده از تکنولوژی آموزشی و خصوصاً در حال حاضر هوش مصنوعی بسیار می تواند به دبیران عربی و نیز دانش آموزان کمک کند. به عنوان مثال می توانند با استفاده از هوش مصنوعی و درقالب طراحی فلش کارت هایی برای یادگیری بهتر لغات عربی استفاده نمایند. همچنین با استفاده از بازی های آنلاین حتی در محیط کلاس درس و با استفاده از دستگاه ویدیو پروژکتور می توان فرآیند یادگیری را مطلوب تر نمود

ناهید عنصری/ اگر دانش آموزان سوال شود به کدام دروس علاقه کمتری دارند بی شک «درس عربی» جزو اولین ها در لیست شان خواهد بود موضوعی که منحصر به نسل خاصی از محصلان در کشور نیست و تقریبا در همه دوره ها علاقه چندانی به فراگیری زبان عربی میان نوجوانان و جوانان وجود ندارد در حالی که ایران کشوری در مجاورت کشورهای عرب زبان و یا هم منطقه با آنهاست و بخش عمده ای از مسافرت ایرانیان چه برای تفریح و چه زیارت و فعالیت اقتصادی به کشورهای عرب زبان صورت می گیرد. این موضع در کنار عربی بودن زبان قرآن و ادعیه گواهی بر اهمیت فراگیری این زبان در ایران است اما در عمل چنین نیست. زبان عربی به عنوان یکی از زبان های بین المللی در بیش از ۲۵ کشور جهان رواج دارد و بیش از ۴۸۰ میلیون گویشگر به زبان عربی تکلم دارند. از سوی دیگر زبان عربی قرابت بسیاری به زبان فارسی داشته و بسیاری از واژگان و اصطلاحات عربی در زبان فارسی رایج است.

بشارت یزد به منظور بررسی دلایل علاقه کم دانش آموزان به فراگیری زبان عربی با دو مدرس این زبان گفتگو کرده که در ادامه می خوانید:

آموزش زبان عربی بدون هیچ پیش زمینه ای به دانش آموزان

سمیه سادات حسینی یکی از مدرسان زبان عربی در کانون زبان ایران یزد در خصوص کمبود علاقه دانش آموزان به درس عربی و ضرورت ایجاد انگیزه از سوی معلمان برای فراگیری این درس اظهار کرد: زبان عربی یکی از زبانهای زنده و شیرین دنیا است که از گذشته بعنوان زبان دوم مورد توجه بوده، اما در آموزش و یادگیری آن با مشکلاتی مواجه هستیم. در واقع در حوزه آموزش، معلم باید تسلط کافی بر این زبان داشته و روشهای مختلف تعلیم را بررسی نموده و مهارت لازم را در زمینه آموزش این زبان به دست بیاورد تا در مسیر تعلیم بامشکل مواجه نگردد.

وی ادامه داد: در واقع موانع یادگیری زبان عربی را می توان در قالب چند مقوله شامل: عوامل مربوط به دانش آموزان، عوامل مربوط به جامعه، عوامل مربوط به نظام آموزشی و عوامل مربوط به معلمان مورد بررسی قرار داد.

این مدرس زبان عربی در خصوص عوامل مربوط به دانش آموزان به عنوان یکی از موانع یادگیری تصریح کرد: دانش آموز در سال اول دوره متوسطه بدون هیچ پیش زمینه ای و بدون گذراندن هیچ درس پیش نیازی مجبور به یادگیری زبان عربی است و طبیعی است که عملکرد او در این درس در مقایسه با بقیه دروس متفاوت باشد که به تبع، علاقه دانش آموز را برای فراگیری این درس کاهش می دهد. بنابراین بیشتر دانش آموزان نگرش مثبت و انگیزه ای نسبت به یادگیری درس عربی ندارند وآن را درسی سخت و بی فایده تلقی می کنند و تنها انگیزه آنها برای یادگیری، گذراندن واحد درسی و موفقیت در کنکور است.

ناکافی بودن موسسات آموزشی عربی در یزد

حسینی در مورد عوامل مربوط به جامعه  به عنوان یکی دیگر از موانع یادگیری زبان عربی، اظهار کرد: در این خصوص می توان به ناکافی بودن موسسات آموزشی عربی در سطح شهر اشاره کرد، در واقع همانطور که می بینیم موسسات مختلفی برای آموزش زبان انگلیسی وجود دارد، اما تعداد موسسات برای آموزش زبان عربی بسیارمحدود است. همچنین خانواده ها در مقایسه با اهمیتی که برای یادگیری زبان انگلیسی قائلند نسبت به آموزش زبان عربی برای فرزندان خود اهتمام چندانی ندارند وحتی خود والدین نیز آشنایی کافی با این درس ندارند تا بتوانند به تشویق فرزندان برای یادگیری این زبان بپردازند.

کمبود جذابیت در آموزش زبان عربی

وی ادامه داد: در مورد عوامل مربوط به نظام آموزشی نیز می توان گفت که اولاً در بسیاری از مدارس، فضای آموزشی مناسب برای تدریس درس عربی وجود ندارد، در واقع وسایل کمک آموزشی از جمله لب تاب و تلویزیون در جذابیت تدریس بسیار موثر است. ثانیاً عدم جذابیت در تدوین کتب درسی و صفحه آرایی نامناسب و استفاده از تصاویر قدیمی و بدون کیفیت موجب می شود که دانش آموزان رغبتی برای مطالعه این درس نداشته باشند.

حسینی در خصوص عوامل مربوط به معلمان نیز به عنوان یکی دیگر از موانع یادگیری دانش آموزان گفت: در واقع معلم باید هدف از یادگیری زبان عربی را برای دانش آموزان تبیین نموده و از روش های متنوع تدریس در کلاس استفاده نماید. در واقع تاکید صرف برآموزش سنتی بصورت سخنرانی در تدریس قواعد و عدم استفاده از وسایل کمک آموزشی براین مشکل خواهد افزود.

وی در پایان در خصوص راهکارهای ایجاد انگیزه در دانش آموزان تصریح کرد: از جمله این راهکارها می توان به استفاده از دبیران متخصص در زمینه تدریس عربی، آموزش های ضمن خدمت برای تدریس بر اساس الگوهای نوین تدریس، شناسایی دبیران موفق در امر آموزش درس عربی و معرفی و تقدیر از آنها جهت الگوسازی، همچنین استفاده از آهنگ، پاورپوینت، فیلم کوتاه و کلیپ های عربی مرتبط با هر درس، اختصاص دادن ساعت مشخص برای آموزش مکالمه در کلاس، تشویق دانش آموز به تهیه روزنامه دیواری و جمع آوری مطالب به زبان عربی و حفظ مکالمه های ساده، استفاده از قصص قرآنی جذاب به زبان عربی پیرامون هر درس و بسیاری از راهکارهای خلاقانه و موثر دیگر اشاره کرد.

مطالب درس عربی برای دانش آموزان جذاب نیست

سمانه دولتی، مدرس عربی که در کلاس های درسی خود از خلاقیت ها و ابتکارات بسیاری بهره گرفته و آموزش عربی را در قالب بازی های مختلف برای دانش آموزان خود شیرین و جذاب نموده در این باره اظهار کرد: در طول چند سال سابقه تدریسی که من داشتم بر اساس نظر خواهی از دانش آموزان به این نتیجه رسیدم که مطالب درس عربی برای دانش آموزان جذاب نیست. همچنین برخی از دانش آموزان معتقدند که دیگر با شیوه های سنتی قادر به یادگیری درس ها نیستند. منظور از روش سنتی این است که معلم ها از روی درس خوانده و آن را به دانش آموزان دیکته کنند. البته برخی از عوامل مربوط به کم کاری خود دانش آموزان و برخی نیز به دلیل روش های اشتباه معلمان و دبیران در تدریس عربی  می باشد. در واقع هم محتواهای کتب درسی و هم شیوه های تدریس دبیران جذابیت لازم را برای دانش آموزان ندارد.

ایجاد جذابیت در فضای مجازی برای آموزش زبان عربی

وی که در فضای مجازی اینستاگرام نیز بسیار فعال است، ادامه داد: دلیل اینکه من نام صفحه شخصی خود را در فضای مجازی، «عربی نوتلا» گذاشتم به این منظور بوده که درس عربی برای دانش آموزان شیرین تر و جذاب تر باشد زیرا این درس تا حدی کسل کننده و بی روح است. اما سعی داریم که با استفاده از روش های نوین این درس را برای دانش آموزان هیجان انگیزتر و جذاب تر نماییم. بنابراین از یک سو تجدید نظر در محتوای کتب درسی و جذاب تر ساختن این محتواها، ضروری است زیرا محتوای کتاب ها، سالهاست که به صورت روتین و تکراری و بدون تغییر باقی مانده است. در این راستا با همکاری بسیاری از دبیران عربی نامه هایی برای مسئولان نگاشته و پی گیری های بسیاری انجام دادیم، اما متأسفانه تغییری حاصل نشد. بنابراین ما دبیران تصمیم گرفتیم که با استفاده از فضای کلاس درس و فضای مجازی تا حدودی این مشکل را برطرف نماییم.

ضرورت استفاده از «شیوه های تدریس با بازی» در آموزش

دولتی، با بیان اینکه با استفاده از روش های تعاملی و تکنولوژی های آموزشی تلاش نموده تا فضای آموزش کلاس خود را تغییر دهد؛ تصریح کرد: من به عنوان یک معلم و برای توصیه به همکارانم در زمینه روش های تعاملی بر استفاده از روش های گروهی، کارگاه های عملی و فعالیت های گروهی تأکید دارم، بر این اساس که دانش آموزان را در فرآیند یادگیری مشارکت دهیم. زیرا این مشارکت برای دانش آموزان بسیار مطلوب و هیجان انگیز است و بازخورد یادگیری را نیز افزایش می دهد. برای این منظور می توان از شیوه های تدریس با بازی خصوصاً در مورد مطالب سخت و چالش برانگیز بهره برد.

وی در خصوص استفاده از تکنولوژی های آموزشی نیز اظهار کرد: استفاده از تکنولوژی آموزشی و خصوصاً در حال حاضر هوش مصنوعی بسیار می تواند به دبیران عربی و نیز دانش آموزان کمک کند. به عنوان مثال می توانند با استفاده از هوش مصنوعی و درقالب طراحی فلش کارت هایی برای یادگیری بهتر لغات عربی استفاده نمایند. همچنین با استفاده از بازی های آنلاین حتی در محیط کلاس درس و با استفاده از دستگاه ویدیو پروژکتور می توان فرآیند یادگیری را مطلوب تر نمود و لینک بازی ها را می توان در گروه های آموزشی کلاسی در فضای مجازی نیز به اشتراک گذاشت تا دانش آموزان در محیط منزل و خارج از ساعات کلاس درس نیز از آنها استفاده نمایند.

این مدرس درس عربی ادامه داد: همچنین می توان با استفاده از اعلام موضوعاتی به دانش آموزان برای جمع آوری مطالب و ارائه به صورت کنفرانس در کلاس نیز مشارکت دانش آموزان را افزایش داد. دبیران نیز باید با شرکت در دوره های آموزشی ویژه دبیران اطلاعات خود را در این زمینه افزایش داده و با شیوه های تدریس به روز و جدید، آشنا شوند. حتی می توان از بازی به عنوان شیوه ای برای ارزشیابی و سنجش دانش آموزان به جای پرسش و پاسخ سنتی استفاده کرد که در کاهش اضطراب و بازدهی بیشتر دانش آموزان موثر خواهد بود. همچنین دبیران سایر دروس نیز می توانند از چنین شیوه هایی در امر آموزش بهره بگیرند.

«رونالدو» در حال یادگرفتن زبان عربی است

دولتی، همچنین در خصوص ایجاد انگیزه در دانش آموزان برای یادگیری درس عربی گفت: خیلی از دانش آموزان معتقدند که درس عربی با زندگی روزمره آنها ارتباطی نداشته و ضرورتی نیز برای یادگیری آن وجود ندارد و من در این خصوص با ذکر مثال هایی جداگانه برای دختران و پسران در آنها ایجاد انگیزه می کنم. برای پسران به دلیل علاقه آنها به ورزش فوتبال، چنین مثال می زنم که رونالدو که اسطوره ای در ورزش فوتبال است و متولد و پرورش یافته یک کشور اروپایی است از قلب اروپا به یک باشگاه عربی در یک کشور عرب زبان مهاجرت نموده و در حال حاضر خود و خانواده اش مشغول یادگیری زبان عربی هستند. زیرا در این کشور برای ارتباط با سایر افراد نیاز به فراگیری این زبان دارد و حتی در زمان معارفه برای معرفی خود به باشگاه النصر کاملاً از واژگان عربی استفاده نمود.

ضرورت های یادگیری زبان عربی در منطقه خاورمیانه

وی در پایان نیز تصریح کرد: همچنین برای دانش اموزانی که عِرق بیشتری به مسائل مذهبی دارند، چنین مثال می زنم که در پیاده روی های اربعینی که اکنون بُعد جهانی یافته و سالانه افراد زیادی در این پیاده روی ها مشارکت می نمایند، چنانچه در این پیاده روی ها افراد با زبان عربی و یا حتی برخی اصطلاحات و واژگان این زبان آشنا باشند، در برقراری ارتباط با افراد عرب زبان چالش کمتری خواهند داشت. همچنین از لحاظ اجتماعی در حال حاضر روابط ما با کشورهای عرب زبان در حال گسترش است و احساس نیاز به فراگیری زبان عربی را تشدید می کند و این امر منبع درآمدی برای بسیاری از افراد در آینده خواهد بود. به عنوان مثال در حوزه توریسم درمانی، فراگیری زبان عربی می تواند منبع درآمدی باشد برای افرادی که به عنوان راهنمای گردشگری بتوانند به عرب زبانان مقیم ایران خدمات ارائه نمایند. زیرا امروزه عرب زبانان بسیاری برای خدمات درمانی به ایران مهاجرت می کنند و نیازمند مترجمانی خبره برای دریافت بهتر خدمات هستند.