یزد زیر چتر یونسکو توسعه مییابد

گفتگویی اختصاصی با مصطفی فاطمی پیرامون ثبت جهانی یزد:

بشارت یزد: بنفشه جاهد/ معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد: جهانی شدن شهر یزد، یزد را به برندی جهانی تبدیل کرده و یزد می تواند در تمام زمینه ها زیر چتر سازمان یونسکو توسعه یابد.

حدود ده سال پیاپی است که از کاندیداتوری شهر یزد برای ثبت جهانی شدن می گذرد؛ هربار سازمان میراث فرهنگی از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کرد و نمی توانست در خواست جهانی شدن شهر یزد را به یونسکو بفرستد. اما پیگیری های مسئولین و دستگاه های مختلف همچنان ادامه داشت تا اینکه نتیجه شد شهر یزد در سال ۲۰۱۷ توسط کارشناسان یونسکو مورد بررسی قرار گیرد و در اجلاس یونسکو برای ثبت جهانی شدن یزد تصمیم گیری شود. گفتگو پیرامون جهانی شدن یزد به درازا کشید و ادامه بحث به جلسه ای دیگر موکول شد. در جلسه نهایی فضای خوبی حاکم بود و کشورهای آذربایجان، کویت و لبنان در گفت و گوهایشان  به حمایت از یزد پرداختند. کارشناسان میراث فرهنگی با تمام وجود در تلاش بودند برخی ایرادات سازمان یونسکو را پاسخگو باشند. در پایان رئیس یونسکو پایان رای گیری درباره یزد را با چکش اعلام کرد و تصویب شد؛ یزد به ثبت جهانی رسید. این اولین تجربه ایران بود که توانست یک شهر را به ثبت جهانی برساند. بشارت یزد پیرامون روند ثبت جهانی شدن یزد گفتگویی با مصطفی فاطمی، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد داشت. مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید:  

از چه زمانی جهانی شدن یزد مطرح شد و چه پروسه ای برای این ثبت جهانی انجام شد؟

تا‌به‌حال ۲۱ اثر ثبت جهانی شده است اما سابقه نداشته یک شهر پرونده تکمیل شود و به سازمان یونسکو ارسال شود؛ لذا در ثبت جهانی یزد واهمه هایی وجود داشت. در مرداد ماه سال ۱۳۹۳ در سفر مسئولین سازمان میراث فرهنگی کشور به یزد، با اصرار مقامات استانی مقرر شد که نماینده جمهوری اسلامی ایران در اجلاس جهانی یونسکو در سال ۲۰۱۷ برای ثبت جهانی شهر تاریخی یزد حضور داشته باشد. از همان زمان این موضوع به صورت جدی در دستور کار قرار گرفت و پایگاه پژوهشی بافت تاریخی یزد مجدداً فعال شد تا پرونده ثبتی بافت تاریخی یزد تهیه شود. مراحل متعددی وجود داشت؛ در ابتدا باید پلان مدیریتی تهیه می شد و از آنجا که در کشور ما تجربه ای در این زمینه وجود نداشت، ایجاد این پلان مدیریتی دشوار بود. همه فعالان در بافت قدیم یزد و تمام دستگاه های دولتی باید زیر نظر یک مجموعه قرار می گرفتند. تعهداتی لازم بود که داده شد و همچنین یکسری مرمت ها و فعالیت های عمرانی نیز انجام شد. البته نگاه فرهنگی پیرامون بافت تاریخی یزد و اصالت های این منطقه نیز مد نظر بود که خوشبختانه سازمان یونسکو در این خصوص هیچ بحثی نداشت و این اصالت را از نقاط قوت شهر یزد می دانست. قابلیت های اصیل فرهنگی، هم‌زیستی مسالمت آمیز ادیان مختلف و نوع زندگی مردم به صورت سنتی که مورد توجه کارشناسان یونسکو قرار گرفت.

در مورد ساختارهای فیزیکی نیز مساجد و اماکن عمومی وجود داشت که مورد بحث قرار گرفت که به چه شکل مرمت شود. شورای فنی یونسکو پس از بازدید از یزد ایراداتی گرفت که در سه بند مطرح شد و در جلسه یونسکو در این مورد این سه بند بحث شد. خوشبختانه با رایزنی که در اجلاس انجام شده بود تعدادی از کشورها به نفع یزد صحبت کردند. کشور آذربایجان به خوبی از یزد در نوبت وارد صحبت شد و با قاطعیت از یزد سخن گفت. کشورهای دیگر همچون کویت و لبنان نیز از یزد دفاع کردند. در کل فضای اجلاس فضای خوبی بود. قابل توجه است که در جلسه قبلی اجلاس بحث یزد ادامه داشت و موضوع تصمیم‌گیری در مورد جهانی شدن یزد به جلسه ای دیگر موکول شده بود. در جلسه نهایی، از ساعت ۹ به وقت لهستان جلسه شروع شد و ثبت جهانی شهر یزد مورد بحث قرار گرفت. کشورهای مختلف سوالاتی در خصوص شهر یزد داشتند که یک ساعت و نیم صرف مطرح شدن سوالات و پاسخ به آنها شد. در پایان ایراداتی که شورای فنی یونسکو از یزد گرفته بود رد شد و به اتفاق آراء شهر یزد ثبت جهانی شد. ثبت جهانی یزد در بخش ثبت جهانی یک شهر، اولین تجربه ایران است.

ثبت جهانی چه مفهومی دارد؟ در حال حاضر چه قسمت هایی از شهر یزد ثبت جهانی شده است؟

ثبت جهانی یک شهر به معنای ثبت جهانی مجموعه ای از آثار آن شهر است. تا به حال سابقه نداشته است بتوانیم بیشتر از ۱۳ اثر تاریخی را به ثبت جهانی برسانیم. سازمان میراث فرهنگی در بهترین حالت باغ های ایرانی که ۹ اثر بوده است را به صورت یک مجموعه به ثبت جهانی رسانده است. قنات های ایرانی را به صورت مجموع به ثبت جهانی رسیده اند. اما وقتی شهر تاریخی یزد ثبت شده است بیش از هزار اثر درون این شهر به ثبت رسیده و در حال حاضر می توان گفت علاوه بر ثبت جهانی شهر یزد، مجموعه جهانی امیرچخماق با تمام ساختارهای اطرافش از میدان گرفت هتا تکیه و مسجد و کاروانسرا و … را خواهیم داشت. بازار یزد با همه مشاعات آن از جمله بازار مسگری، بازار خان، بازار دروازه مهریز، بازار یوزداران و … به صورت یکجا یه ثبت جهانی رسیده و الان بازار جهانی یزد را داریم. در حال حاضر تمام مجموعه های  فرهنگی و تاریخی شهر یزد از جمله فهادان، شاه طهماسب، شاه ابوالقاسم، میدان خان، مناطق مربوط به زرتشتیان و … جزو مجموعه های جهانی به حساب می آیند. چون یونسکو تأیید کرده که حدود ۲۰۰ هکتار از بافت قدیمی یزد به ثبت جهانی رسیده است.

کمیته فنی یونسکو چه ایراداتی از یزد گرفته و این ایرادها چه مشکلاتی را برای جهانی شدن یزد ایجاد کرده بود؟

ایراداتی که کمیته فنی یونسکو از پرونده گرفته بود سه بند بود؛ یکی از بندها بحث ساخت و سازهای غیرمجاز و عدم رعایت اصول ساخت و سازها بود. مواردی از جمله ساخت و سازهای اطراف باغ دولت آباد، ساخت و سازهای بتنی محله زرتشتیان، تخریب ها و ساخت و سازهایی که در بافت قدیم انجام شده بود، مورد بحث قرار گرفت. بیشترین ایرادات در این حوزه ها بود اما کارشناسان سازمان میراث فرهنگی سعی کردند که پاسخگوی سوالات باشند. برخی از این موارد توجیه شد و در دیگر موارد متعهد شدیم ایراداتی که کمیته فنی یونسکو وارد کرده اصلاح شود. به عنوان مثال کاهگل کشیدن روی دیوارها را با بیان اینکه روشی بوده که در گذشته برای حفاظت از بناها وجود داشته، توجیه کردیم.

چه مواردی در اجلاس یونسکو بر رضایت جامه جهانی تأثیر گذاشت؟

خوشبختانه رایزنی بسیار خوبی که تیم ایران در اجلاس انجام داد یکی از بهترین رایزنی های طول تاریخ در یونسکو بود. دو کشور هم سوالاتی داشته اند که با بررسی‌هایشان از سوالات خود صرف نظر کردند. تمام این موارد تأثیرگذار بوده و موفق شدیم رضایت جامعه جهانی را به نفع ایران جلب کنیم.

همچنین اتفاقات ثبت جهانی شهر الخلیل در ردیف میراث جهانی فلسطینی در روز قبل از اجلاس، فضایی ضد اسرائیلی در اجلاس ایجاد کرده بود. از آنجا که یونسکو یک سازمان علمی–فرهنگی است، به هیج عنوان نگاه سیاسی نداشت. هم خواست خدا بود و هم یاری تمام کسانی که در این زمینه تلاش کردند و با علاقه، پاسخگوی سوالات کارشناسان یونسکو بودند.

زمانیکه کارشناسان یونسکو برای بررسی به یزد آمده بودند، در لحظه برگشت از یکی از کارشناسان پرسیدم که شهر یزد چگونه بود، وی گفت شهر یزد مردم بی نظیری دارد.

ثبت جهانی شهر یزد چه نتایجی برای یزد به دنبال دارد؟ 

ثبت جهانی برای شهر یزد یک برند است و ما باید از این برند استفاده کنیم. در زمان های مختلف و اوایل انقلاب اینگونه مطرح می شد که ما نیازی به یونسکو و جامعه جهانی نداریم. جالب نیست که دوباره پس از سالها این بحث مطرح شود که جهانی شدن به چه دردی می خورد… در حال حاضر این ثبت جهانی، اعتباری جهانی به شهر یزد داده است. اما علاوه بر آن، یزد زیر چتر یونسکو قرار گرفته و از این پس مورد حمایت جهانی قرار می گیرد. از این پس هر اتفاقی که در یزد انجام شود مورد حمایت یونسکو خواهد بود. همچنین پس از ثبت جهانی یزد، پرونده یزد به تمام زبان هایی که مورد تأیید یونسکو باشد ترجمه شده و به مراکز علمی و تحقیقاتی مرتبط با یونسکو ارسال می شود. یونسکو تبلیغات گسترده ای برای یزد انجام خواهد داد. گردشگران بسیاری در سراسر دنیا هستند که می خواهند به شهرهای معرفی شده توسط یونسکو سفر کنند. در سالهای آینده زیر چتر یونسکو یونسکو شاهد توسعه هرچه بیشتر گردشگری یزد خواهیم بود.

کلام پایانی..

ثبت جهانی یزد به تنهایی توسط سازمان میراث فرهنگی انجام نشد، از تمام دستگاه های دولتی از جمله شهرداری و سایر دستگاه هایی که کمک کردند تا زمینه این ثبت فراهم شود باید تشکر کرد. باید از مردمی که در بافت تاریخی یزد حامی جهانی شدن یزد بودند نیز تشکر کرد. همچنین اصحاب رسانه در این سال ها پیگیری کردند نقش موثری در این اقدام داشتند و باید از آنها سپاسگزار بود. در پایان ثبت جهانی یزد را به تمام مردم یزد و مردم ایران که اولین تجربه جهانی شدن یک شهر را داشتند، تبریک می گویم.

: