هزینه سالانه یک کولر گازی ۶/۳ برابر یک کولر آبی است

صالح مستوفیان/ یزدیها علیرغم داشتن تابستانی گرم و طاقت فرسا تنها به اشتیاق رسیدن بوی پوشال کولر به مشام و آسودن در پناه بادی خنک و مرطوب با چاشنی هندوانه، همواره چشم به راه تابستان می شوند اما این تمنای هرساله بواسطه بی آبی و مصرف بالای آب در کولرهای آبی با اما و اگرهای بسیاری مواجه شده و خالی از لطف نیست اگر بگوییم با گران شدن هندوانه هم دیگر این تجدید خاطره تابستانی چندان به صرفه به نظر نمی رسد.

بنابر آمارهای اعلام شده بیش از ۴۰۰ هزار کولر آبی در استان یزد وجود دارد که به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان با توجه به مصرف روزانه ۴۰۰ لیتر آب، این کولرها حدود ۲۰ میلیون متر مکعب از آب شرب یزدیها را نوش جان می کنند! این موضوع در سالهای اخیر که منابع آبی استان به مرز بحران رسیده، آب انتقالی به یزد نیز با کاهش چشمگیر و حتی با خطر قطع شدن روبرو شده و پروژه انتقال آب از خلیج فارس هم فعلا در حد رویا باقی مانده باعث شده «مصرف بالای آب توسط کولرهای آبی و لزوم جایگزینی آن با کولرهای گازی» به بحث روز یزدیها بدل شود.

موافقان جمع شدن کولرهای آبی که عمدتا از مسئولان چرخه آب استان هستند بر این باورند که الویت نخست باید تامین آب شرب شهروندان برای آشامیدن و رفع نیازهای بهداشتی آنان باشد و در جاییکه می توان با کولرهای گازی هوای خنک را به تابستان آورد، باید فاجعه بی آبی را دریابیم.

اما در مقابل مخالفان جایگزینی کولرهای گازی بجای آبی که مسئولان چرخه برق استان و برخی متخصصین آلرژی در این گروه جای دارند بر این باورند اولا اقلیم خشک یزد نیازمند رطوبت است و جایگزین کردن هوای سرد اما خشک کولرهای گازی می تواند تنفس و سلامتی مردم را در بلند مدت به خطر اندازد. همچنین مخالفان جایگزینی کولرهای گازی بجای آبی معتقدند با توجه به اینکه اغلب برق کشور توسط نیروگاه های آبی و سوختی تولید می شود، به فرض جایگزینی کولرهای گازی در استان یزد، مصرف برق استان سرسام آور افزایش داشته که علاوه بر تحمیل قبض های سنگین برق به شهروندان، توان تامین آن نیز وجود ندارد.

 انرژی خورشیدی، راه حل نهایی که فعلا گران است

البته برخی نیز راه میان بری را پیشنهاد می دهند و می گویند از آنجا که بی آبی خطر اول استان است و با توجه به اینکه مصرف برق کولرهای گازی سرسام آور، بهتر است در کنار کاهش تعرفه های برق یزد مطابق استان های جنوبی کشور، برنامه ای ضربتی برای تولید برق از طریق نیروگاه های خورشیدی در استان اجرایی شود تا مردم با داشتن برقی ارزان بتوانند از کولرهای گازی استفاده کنند. هرچند موضوع تولید برق خورشیدی آنهم در سرزمین تابانی مثل یزد چند سالی است که در دستور کار قرار گرفته و قطعا در آینده باید همانند سایر کشورها بصورت گسترده مورد استفاده قرار بگیرد اما در حال حاضر بواسطه گران بودن تجهیزات و هزینه های تعمیر و نگهداری آن، چندان برق ارزانی نیست چرا که به گفته مدیرعامل شرکت توزیع برق استان یزد، دولت در حال حاضر برق خورشیدی را چندین برابر قیمت برق نیروگاهی و آنهم برای حفظ محیط زیست خریداری می کند و برق خورشیدی فعلا گران است.

برنامه ریزی برای تولید ارزان برق خورشیدی

نماینده مردم یزد و اشکذر در مجلس یکی از مدافعان جایگزینی کولرهای گازی با برق خورشیدی است در گفتگو با بشارت یزد اظهار داشت: کولرهای آبی یکی از بزرگترین منابع مصرف آب شیرین در یزد هستند. برای جلوگیری از مصرف این حجم آب توسط کولرهای آبی بحث جایگزینی این کولرها با کولرگازی مطرح است که البته در مقابل میزان مصرف برق بالا می رود. البته شرایط آبی استان به نحوی است که باید مانند استان های جنوبی، تعرفه های برق کاهش پیدا کند تا بتوان از کولر گازی استفاده کرد.

سید ابوالفضل موسوی بیوکی با اشاره به اهمیت استفاده از نیروی خورشیدی در استان گفت: شاید مجبور باشیم پنل های خورشیدی را برای هر خانه نصب کنیم تا هر واحد مسکونی بصورت مستقل برق مورد نیاز خود را تولید کند و مازاد این تولید نیز ذخیره شود، این برنامه باید در زمانی کوتاه اجرایی شود.

کولرهای گازی گران هستند!

موضوع دیگری که باید در خصوص طرح جایگزینی کولرهای گازی به عنوان یک ایراد آن در نظر گرفت، قیمت نسبتا گران کولرهای گازی است. بطور متوسط یک خانه با متراژ ۱۲۰ متر را می توان با یک کولر ۷ هزار خنک کرد که هزینه خرید آن چیزی در حدود یک میلیون تومان است. حال اگر بخواهیم این خانه را با کولر گازی خنک کنیم حداقل به ۳ کولر برای اتاق خواب ها و همچنین سالن پذیرایی نیاز داریم که اگر دلار را ۴۲۰۰ تومان فرض کنیم (فرضی شاید محال) رقمی در حدود ۳۰ میلیون تومان یا بیشتر برای خرید این کولرهای گازی مورد نیاز است. بر این اساس هر خانواده یزدی باید سوای هزینه برق آن، مبلغ سنگینی برای این جایگزینی خرج کند که در شرایط اقتصادی فعلی برای بخش وسیعی از جامعه امکانپذیر نیست.

مقایسه هزینه ها و شرایط کولرهای گازی با کولرهای آبی

در یک گزارش که توسط دفتر مدیریت مصرف شرکت توزیع نیروی برق استان یزد در خردادماه امسال تهیه شده و برای اولین بار توسط بشارت یزد منتشر می شود، ضمن بررسی مصرف آب و برق در کولرهای آبی و گازی ثابت می شود که هزینه سالانه یک کولر گازی بیش از ۶/۳ برابر یک کولر آبی است. اگر دیگر نکات جالب در این گزارش این است که با توجه به مصرف عمده منابع آبی استان در بخش کشاورزی و صنعت، مصرف کولرهای آبی یزد در حدود ۱/۰ درصد از کل مصرف آب استان است و در نتیجه با صرفه جویی در بخش کشاورزی یا صنعت می توان این میزان نیاز کولرهای آبی را در استان تامین کرد.

موضوع مهم دیگر این گزارش بالاتر بودن مصرف آب کولرهای گازی نسبت به آبی است! مصرف آب کل در کولر آبی در حدود ۵/۲۶ متر مکعب در یک فصل است. حال با توجه به مصرف آب غیر مستقیم در کولر گازی (آبی که برای تولید برق استفاده می شود) که ۱۰ مترمکعب محاسبه شده و نیاز یک واحد مسکونی به حداقل ۳ کولر گازی، مصرف آب غیر مستقیم آن به رقم ۳۰ مترمکعب می رسد که نشان می دهد جایگزینی کولرهای گازی باعث ایجاد بحران آبی بزرگتری می شود. موضوعی که محمدمهدی جوادیان زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد نیز بدان اشاره کرده و گفته است: گرچه توصیه به استفاده از کولرهای گازی در شرایط فعلی یزد داریم اما واقعیت این است که کارشناسان معتقدند که در نهایت، آب و برق به هم وابسته هستند و برای راه‌اندازی نیروگاه‌های جدید برای تامین مصرف کولرهای گازی، باید آب زیادی مصرف شود.

در ادامه بخشی از گزارش دفتر مدیریت مصرف شرکت توزیع نیروی برق استان یزد را می خوانید:

مصرف آب در کولر آبی

مصرف برق در کولر آبی

مصرف برق در کولر گازی

نمودار برق سالانه در کولر آبی و گازی

مقایسه مجموع هزینه در کولر گازی و کولر آبی

همان طور که در جداول بالا نشان داده شده است، بار مالی  ناشی از استفاده هر دستگاه کولر گازی در حالتی که قیمت سوخت را در تولید برق در نظر نگیریم برابر ۳٫۳ و در حالتی که قیمت سوخت در تولید برق در نظر بگیریم،۳٫۶ برابر بار مالی ناشی از کولر آبی است. البته لازم به ذکر است که عدد واقعی با توجه به عوامل مختلف حتی می تواند از این عدد نیز بالاتر باشد.

با توجه به نتایج فوق استفاده از کولر گازی تنها در مناطقی توجیه پذیر است که یا از لحاظ اقلیمی کولر آبی کارایی مورد نظر را ندارد(اقلیم های مرطوب) یا در مواردی که با کمبودهای جدی آب مواجه هستیم و آب مصرفی توسط کولر آبی سهم عمده ای از مصرف آب را به خود اختصاص می دهد. با توجه به واقع شدن مناطق استان یزد در اقلیم های خشک و با درصد رطوبت نسبی پایین کولر آبی جوابگوی نیازهای سرمایشی استان می باشد. در بخش بعد نیز وضعیت مصرف آب در استان برسی می گردد.

مصرف غیرمستقیم آب

نکته ای که در بسیاری از گزارش ها و مطالعات نادیده گرفته می شود مصرف غیر مستقیم آب در کولرهای گازی و آبی می باشد. مصرف غیر مستقیم به معنای مصرف آبی است که جهت تولید برق استفاده می شود.درتمامی نیروگاه ها اعم از نیروگاه های حرارتی، آبی و خورشیدی در پروسه های مختلف آب مصرف می شود. سهمی از این آب نیز در این فرآیند ها تبخیر می شود. طبقآمارهای سال۸۹ میزان مصرف آب در نیروگاه های کشور در حدود ۶۰ میلیون متر مکعب بوده است که با توجه به تولید ۲۰۵،۰۰۰ میلیون کیلووات ساعتی برق در آن سال، سرانه متوسط مصرف آب به ازای هر کیلووات ساعت برق تولیدی در حدود ۳٫۴۲ لیتر است. با توجه به این موضوع می توان گفت که یک کولر گازی به صورت غیر مستقیم در حدود ۱۰،۰۰۰ لیتر آب نیز مصرف می کند.

بررسی سهم  کولرآبی از آب مصرفی در استان یزد 

آمارها طبق گزارشهای شرکت سهامی آب منطقه ای یزد ،شبکه خبری آب ایران وپایگاه اطلاع رسانی صنایع آب و برق و انرژی تنظیم شده است.

طبق گزارشهای فوق مصرف آب و نحوه تامین آن در استان یزد به شرح جدول زیر است

همچنین درصد آب مصرفی در هریک از بخشهای کشاورزی ، صنعت و آب شرب شهری و روستایی به شرح جدول ذیل است.

اگر  کل مشترکین آب شرب و بهداشتی استان حدود۴۸۷ هزار درنظر گیریم با فرض این که این مشترکین از کولر آبی نیز استفاده کنند (فرض بدترین حالت موجود) و با استفاده از داده های مصرف آب در کولر آبی میزان مصرف به شرح زیر است:

همان طور که در جدول بالا نشان داده شده است کل مصرف کولرهای آبی در حدود ۰٫۱ درصد از کل مصرف آب استان است که سهم بسیار ناچیزی است و تاثیر چندانی بر محیط زیست و منایع آب استان ندارد . از طرف دیگر با توجه به اتلاف آب در بخش کشاورزی و بخش آب شرب شهری به راحتی  با صرفه جویی اندک در این بخشها می توان چندین برابر مصرف کولرهای آبی در مصرف آب صرفه جویی کرد.