منابع طبیعی استان را فدای اشتغال و سودآوری خیالی نکنیم

شاید تاکنون درباره هیچ معدنی در ایران به اندازه معدن مس دره زرشک و علی آباد اسناد متقن و کارشناسانه وجود نداشته باشد که هرگونه فعالیت اکتشافی یا بهره برداری این معدن منجر به نابودی سفره های آب زیرزمینی و قطح جریان آب ده ها رشته قنات و چشمه در شیرکوه یزد می شود که نتیجه آن قطع شدن رگ حیات مردم استان یزد است اما مشخص نیست چرا فشارها بر نهادهای مسئول برای صدور مجوز بهره برداری از این معدن همچنان ادامه دارد؟ چندی پیش نیز استاندار یزد در گفتگویی غیررسمی گفت شرکت ملی مس برای دست شستن از معادن مس علی آباد و دره زرشک بابت اقداماتی که تاکنون در این معادن انجام داده از استان خسارت هنگفتی می خواهد. به نظر می رسد این تمنا یادآور ضرب المثل معروف «دست پیش گرفتن برای پَس نیفتادن» باشد زیرا اتفاقا این استان یزد است که برای فعالیتهای مخرب محیط زیستی توسط شرکت مس در منطقه شیرکوه مدعی است و به نظر می رسد این شرکت باید به یزدی ها خسارت هم بدهد.
امسال را مقام معظم رهبری به عنوان «سال جهش تولید» نامگذاری کرده اند و از همه مسئولان خواسته اند توجه ویژه ای به این موضوع داشته باشند اما معظم له بارها در سخنان خود بر توجه دولت به ظرفیت ها و محدودیت های هر منطقه برای توسعه اقتصادی آن تاکید کرده اند و خواستار توجه بدون اغماض به حفظ منابع طبیعی و اسناد آمایش سرزمینی شده اند. حال مشخص نیست چرا با وجود اثبات هزاران باره آثار مخرب بهره برداری از معدن مس علی آباد و دره زرشک بر زندگی مردم استان چرا تاکنون این پرونده مخدومه نشده است. فعالان محیط زیست به شدت نگرانند که مبادا برخی فشارهای اقتصادی بر متولیان استان باعث شود تا به تصور اشتغالزایی یا سودآوری اجازه بهره برداری از این معدن داده شود، تصوری که به نظر می رسد در مورد آن اغراق بیش از اندازه شده است.

در سالهای گذشته از سازمان محیط زیست استان و کشور تا شرکت آب منطقه ای و جهاد کشاورزی و ده ها شخصیت علمی و متخصص جملگی با صدور نامه یا اطلاعیه بارها اعلام کرده اند که بهره برداری از معدن دره زرشک به هر اندازه هم سود اقتصادی داشته باشد (موضوعی که محل مناقشه است) جوابگوی میزان خسارات محیط زیستی منطقه شیرکوه نیست. در این میان خوشبختانه رویکرد مقامات قضایی استان در دوره جدید قوه قضاییه، حفاظت از محیط زیست و مقابله با طمع کاری ها در این خصوص بوده بطوری‌که دادستان یزد اعلام داشته: «بطور جد پیگیر هستیم تا منابع طبیعی استان بواسطه فعالیتهای معدنی تخریب نگردد.»
تجربه دهه ها بهره برداری معدنی در استان یزد نشان داده درآمد اغلب این معادن به خارج از استان و به حسابهای بانکی پایتخت رفته و اشتغالی هم که ایجاد شده بیشتر موجب مهاجرت کارگران غیربومی شده است و عایدی یزد و یزدی ها تنها تخریب منابع طبیعی، از بین رفتن مراتع خشک شدن قنات ها و چشمه ها، برهم خوردن اکوسیستم جانوری و تبعات مهارجرپذیری بوده است. مدیرکل منابع طبیعی استان در یک اظهار نظری خسارت معادن بر منابع طبیعی یزد را بیش از هزار میلیارد تومان برآورد کرده بود.
هرچند اکتشاف معدن مس علی آباد و دره زرشک به سالهای پیش از انقلاب بر می گردد اما از ابتدای دهه هشتاد شمسی، تلاشها برای بهره برداری از این معدن به جریان افتاد و شرکت ملی مس با حضور در منطقه و مهیا کردن مقدمات کار، سعی نمود سازمان های مسئول را مجاب به صدور مجوز بهره برداری کند. انتشار این خبر در استان آغازگر راهی شد که تا به امروز خواب و خوراک را بر فعالان محیط زیست و دلسوزان استان تلخ کند! با اوج گرفتن مخالفتهای مردمی و کارشناسی، خوشبختانه نهادهایی نظیر سازمان محیط زیست و شرکت آب منطقه ای همصدا با محافل دانشگاهی و شخصیت های علمی برجسته در موضوع آب و محیط زیست نیز نظر به مضر بودن بهره برداری از معدن مس برای حیات شیرکوه و استان یزد دادند. در حالی که امید می رفت پرونده این معدن مختومه شود در دولت احمدی نژاد و در ابتدای دهه نود تلاشها و فشارها از درون و برون استان برای صدور مجوز صدچندان شد اما آنقدر عواقب تخریبی این معدن برای منابع طبیعی و آبی استان واضح و مبرهن بود که در دولت عملگرای احمدی نژاد هم هیچ کارشناسی در سازمان محیط زیست یا شرکت آب منطقه ای زیر بار امضای تاییدیه معدن نرفت و خوشبختانه علیرغم نگرانی ها از شائبه رواج کارهای غیرکارشناسانه در آن دولت، شیرکوه از تهدیدها و خطرها جان سالم به در بُرد.
با روی کارآمدن دولت حسن روحانی با شعار «دولت محیط زیست» به نظر می رسید شیرکوه می تواند پس از سالها خوابی خوش را تجربه کند اما کارتل های اقتصادی و معدنی به هرقیمتی حاضر به رها کردن معدن مس علی آباد نبودند و فشارها بر سازمان های مسئول وارد مرحله جدیدی شد و تاکنون نیز ادامه دارد.

حساسیت دادگستری استان نسبت به حفظ منابع طبیعی یزد

محمدرضا حدادزاده، دادستان یزد نیز چندی پیش در گفتگویی با بشارت یزد تاکید کرد: همواره دادگستری استان و دادستانی یزد اهتمام ویژه ای به حفاظت از محیط زیست و مقابله با تخلفها در این زمینه داشته و دارد و این روند با جدیت دنبال خواهد شد.
وی با اشاره به بازدید معاون دادستانی یزد به همراه نمایندگانی از سازمان محیط زیست و صمت استان از معدن دره زرشک گفته بود: بطور جد پیگیر هستیم تا منابع طبیعی استان بواسطه فعالیتهای معدنی تخریب نگردد.
دادستان یزد تخریب محیط زیست یزد را یکی از پیامدهای توسعه نامتوازن استان و تمرکز بیش از حد بر روی اشتغالزایی و ثروت آفرینی صنعتی و معدنی دانست و گفت: در بحث محیط زیست به اندازه کافی استان انعطاف به خرج داده شده و دادستانی یزد دیگر به هیچ وجه اجازه تخریب محیط زیست را نخواهد داد.

تاثیرات مخرب معدن مس بر قنات های منطقه اثبات شده است

دکتر علی اصغر سمسار یزدی، استاد دانشگاه و دبیر کانون تفکر آب یزد درباره خطرات بهره برداری از این معدن با اشاره به آثار محیط زیستی معدن سه چاهون گفته است: تاکنون مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است که مشخص شده در صورت فعالیت معدن مس دره زرشک ۲۵ رشته قنات تخت تاثیر قرار خواهد گرفت و به دلیل تاثیر معادن بر جریانات سطحی، تغذیه سایر قنوات نیز با مسائلی رو به رو خواهد شد. وی از مسئولان خواسته است تا زمانی که تکنولوژی بشر در آینده بتواند به روش نوینی بدون تخریب محیط زیست برای بهره برداری از معادن به دست یابد، ذخایر مس معادن علی آباد و دره زرشک برای نسلهای آتی ذخیره شود چرا که آنها هم نیازمند چچنین منابعی هستند.

اغلب بهره برداران معدن درباره منافع اقتصادی آن غلو می کنند

علی اکبر قیومی ابرقویی، مدیر مرکز توسعه فناوری آب یزد و عضو کانون تفکر آب دانشگاه یزد نیز در پاسخ به ادعای شرکت ملی مس مبنی بر ایجاد اشتغال و سودآوری اقتصادی بهره برداری از معدن مس دره زرشک می گوید: معدنکاران و کارتل های بزرگ اقتصادی دولتی که به عنوان یکی از اصلی ترین ذینفعان در پشت این داستان قرار دارند، سعی می کنند استخراج معدن را با عوارض زیست محیطی بسیار ناچیز و قابل مدیریت معرفی کنند و در مقابل از عواید سرشار اقتصادی و اشتغال آفرینی آن سخن گویند. وی معتقد است: ادعای کسانی که اصرار دارند بهره برداری از این معدن فاقد هرگونه مخاطرات مهم زیست محیطی است، غیر مستند و حتی “مضحک” است. مشاهده عینی عوارض غیر قابل جبران معادنی رو باز و بسیار کوچک تر نظیر شن و سنگ های ساختمانی در استان یزد شاهد گویایی بر این مدعاست.