«مجبورم با موتور، پدر معلولم را در شهر جابجا کنم»
«فرشته» دختر موتور سوار یزدی در گفتگو با بشارت یزد: تقریباً انجام تمام کارهای منزل پدری مانند خرید کردن، انجام امور بانکی، اداری و ایاب و ذهاب خانواده به مراکز درمانی برعهده من است. زیرا پدرم در اثر سکته مغزی توانایی راه رفتن ندارد و ویلچر نشین است. برادرم نیز از کودکی معلول است. مادر و خواهرم نیز به علت بیمار قادر به انجام کارهای بیرون از منزل نیستند. از سوی دیگر به خاطر مشکلات مالی توانایی خرید اتومبیل را نداشتم و به موتور سواری رو آوردم
روایت سختی ها و دست اندازها در مسیر موتورسواری بانوان و محرومیت آنها از گواهینامه موتورسواری.
«فرشته» دختر موتورسوار یزدی:
سالهاست که زنان علاقمند به موتورسواری و یا زنانی که مجبور به استفاده از این وسیله نقلیه بخاطر شرایط اقتصادی خود هستند، مطالبه صدور گواهینامه موتورسیکلت را پیگیری می کنند اما این موضوع از جمله مشکلات عجیبی که سال هاست پابرجا مانده و حتی پیگیری‌های قانونی برای حل آن راه به جایی نبرده است
- «فرشته» دختر موتور سوار یزدی در گفتگو با بشارت یزد: تقریباً انجام تمام کارهای منزل پدری مانند خرید کردن، انجام امور بانکی، اداری و ایاب و ذهاب خانواده به مراکز درمانی برعهده من است. زیرا پدرم در اثر سکته مغزی توانایی راه رفتن ندارد و ویلچر نشین است. برادرم نیز از کودکی معلول است. مادر و خواهرم نیز به علت بیمار قادر به انجام کارهای بیرون از منزل نیستند. از سوی دیگر به خاطر مشکلات مالی توانایی خرید اتومبیل را نداشتم و به موتور سواری رو آوردم
- اوایل که با پوشش زنانه موتورسواری می کردم چندین بار از سوی پلیس راهور توقیف شدم و حتی پرونده من به مقامات قضایی ارجاع داده شد به جرم اینکه بدون داشتن گواهینامه، موتور سواری می کنم و این در حالی است که سه بار برای اخذ گواهینامه اقدام نمودم و موفق به اخذ گواهینامه نشدم. در حال حاضر مجبورم با پوششی کاملا مردانه و کلاه ایمنی سوار بر موتور شدم که باز هم همواره اضطراب شناسایی از سوی پلیس راهور را دارم
- برخی افراد موجه نیز گاهی به این بهانه که کار غیر قانونی انجام می دهم برای گزارش به مراجع قانونی، از من در حین موتورسواری عکس و فیلم تهیه می کنند. این مسئله من را به شدت ناراحت کرده و آن را دخالت در حریم خصوصی خودم به عنوان یک زن و عضوی از جامعه می دانم
ناهید عنصری/ چندی پیش انتشار فیلمی از یک پیک موتوری که دختری ۱۶ جوان بود و بخاطر شرایط سخت اقتصادی خانواده، مجبور بود سوار بر موتورسیکلت خیابان ها را برای رساندن سفارش غذای مردم طی کند، بار دیگر موضوع «لزوم پذیرش حق موتورسواری بانوان» در فضای مجازی فراگیر شد.
سالهاست که زنان علاقمند به موتورسواری و یا زنانی که مجبور به استفاده از این وسیله نقلیه بخاطر شرایط اقتصادی خود هستند، مطالبه صدور گواهینامه موتورسیکلت را پیگیری می کنند اما این موضوع از جمله مشکلات عجیبی که سال هاست پابرجا مانده و حتی پیگیری‌های قانونی برای حل آن راه به جایی نبرده است. موضوعی که به نظر منع قانونی ندارد، اما به دلیل یک نکته خاص حل نشده باقی مانده است. آنهم در شرایطی که بسیاری از زنان و دختران دوشادوش مردان در جامعه فعالیت می کنند و تردد با موتورسیکلت تنها گزینه برخی از آنهاست.
با مراجعه به قانون و مطالعه «شرایط صدور انواع گواهینامه‌های رانندگی» پی می‌بریم که هیچ نکته‌ای درباره جنسیت در آن نیامده و بر اساس آن باید راندن موتورسیکلت توسط زنان قانونی باشد و لذا برای ایشان گواهینامه صادر شود، اما این قانون به دلیل یک عبارت خاص در جای دیگری، روی زمین مانده و اجرایی نمی‌شود. مشکل آنجاست که در «قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی»، در تبصره‌ای ذیل ماده ۲۰ آمده: «صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای مردان بر عهده نیروی انتظامی است.» تبصره‌ای که از زنان یاد نکرده و لذا نیروی انتظامی خود را موظف به صدور گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای زنان نمی‌داند و وقتی گواهینامه نداشته باشند، راندن موتور برای زنان یعنی تخلف و با متخلف باید برخورد قانونی شود. وضعیتی که به نظر می‌رسید، ناشی از یک نقص ساده در فرایند قانون گذاری است و می‌شود و باید رفع شود و با همین رویکرد، چند سال قبل شکایتی در دیوان عدالت ثبت گردید که به صدور حکم در هیات عمومی دیوان هم منجر شد و بر اساس آن، نیروی انتظامی موظف به صدور گواهینامه موتورسیکلت برای زنان گشت، اما در نهایت این حکم با پیگیری های نیروی انتظامی لغو شد.
این مطالبه زنان آنقدر فراگیر است که در دستور کار معاونت زنان ریاست جمهوری نیز قرار گرفته و چندی پیش معاون سابق زنان دولت وعده پیگیری موضوع را داده و گفته بود: «در حال پیگیری موضوع صدور گواهینامه موتورسیکلت زنان هستیم که هم شامل بیمه بانوان پیک موتوری است و هم اینکه صدماتی متوجه آنها نباشد. از آنجا که در این زمینه قانون داریم، باید از مسیر لایحه یا طرح اصلاح قانون را پیش برد.»
مشخص نیست موتورسواری زنان و دختران چه زمانی همانند دوچرخه سواری به موضوعی عادی و قانونی تبدیل شود اما تا آن روز زنان مجبورند در پوشش مردانه و یا با پذیرش مخاطرات بسیار سوار بر موتورسیکلت شوند.
دختری که مسئول کارهای خانه پدری است
«فرشته» دختر موتور سواری است که مدت سه سال با پوششی کاملا مردانه در سطح شهر یزد با موتورسیکلت تردد دارد. او مسئولیت انجام تمامی کارهای خانه پدری را بر عهده دارد و برای تردد با موتور در شهر نیز با محدودیت های بسیاری روبروست. با او درباره دغدغه ها و مشکلاتش به عنوان یک زن برای موتور سواری به گفت و گو نشستم.
چه شد که موتور سوار شدی؟
تقریباً انجام تمام کارهای منزل پدری مانند خرید کردن، انجام امور بانکی، اداری و ایاب و ذهاب خانواده به مراکز درمانی برعهده من است. زیرا پدرم در اثر سکته مغزی توانایی راه رفتن ندارد و ویلچر نشین است. برادرم نیز از کودکی معلول است. مادر و خواهرم نیز به علت بیمار قادر به انجام کارهای بیرون از منزل نیستند.
از سوی دیگر به خاطر مشکلات مالی توانایی خرید اتومبیل را نداشتم و به موتور سواری رو آوردم. البته باید بگویم عاشق موتور سواری هم بودم و ترسی از آن نداشتم.
موتور سواری را از چه کسی یاد گرفتی؟
از هیچ کس، چون کسی را نداشتم که به من یاد بدهد. در واقع پدر و برادرم حتی توان راه رفتن هم نداشتند و من خودم به خاطر علاقه ای که داشتم و اجباری که به خاطر شرایط وجود داشت، موتور سواری را با آزمون و خطا آموختم. البته پیش از آن مدت ۵ سال دوچرخه سواری نیز می کردم و تمامی کارها حتی خارج از شهر را نیز با دوچرخه انجام می دادم. اما به دلیل مشکلات ریوی و نیز تنگی نفس دیگر قادر به استفاده از دوچرخه نبودم و تصمیم به خرید موتور گرفتم.
در این مدت با چه مشکلاتی روبرو بوده اید؟
اوایل که با پوشش زنانه موتورسواری می کردم چندین بار از سوی پلیس راهور توقیف شدم و حتی پرونده من به مقامات قضایی ارجاع داده شد به جرم اینکه بدون داشتن گواهینامه، موتور سواری می کنم و این در حالی است که سه بار برای اخذ گواهینامه اقدام نمودم و موفق به اخذ گواهینامه نشدم.
در حال حاضر مجبورم با پوششی کاملا مردانه و کلاه ایمنی سوار بر موتور شدم که باز هم همواره اضطراب شناسایی از سوی پلیس راهور را دارم.
آیا تنها نهاد مخالف پلیس راهور است؟
خیر. متاسفانه موتور سواری بانوان هنوز مخالفان جدی دارد و این فرهنگ هنوز در جامعه ناآشناست. البته بسیاری از بانوان در این زمینه من را تشویق کرده و برایم آرزوی موفقیت می کنند. با این حال بسیاری از راکبان جاهل، گاها قصد آزارم را داشته و برایم مشکلاتی ایجاد می کنند.
حتی برخی افراد موجه نیز گاهی به این بهانه که کار غیر قانونی انجام می دهم برای گزارش به مراجع قانونی، از من در حین موتورسواری عکس و فیلم تهیه می کنند. این مسئله من را به شدت ناراحت کرده و آن را دخالت در حریم خصوصی خودم به عنوان یک زن و عضوی از جامعه میدانم.
موتورسواری بانوان، حقی که باید با اصلاح قانون گرفته شود
درباره محدودیت های قانونی موتور سواری بانوان با سعیده غالبی، وکیل پایه یک دادگستری به گفتگو نشستیم.
آیا در زمینه موتورسواری بانوان منع قانونی وجود دارد؟
تا آنجا که مطلع هستم علت منع بانوان از موتورسواری نداشتن گواهینامه است.
آیا در زمینه اخذ گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان منع قانونی وجود دارد؟
از لحاظ قانونی منعی برای استفاده زنان از موتور سیکلت وجود ندارد یعنی در هیچ کجای قانون، ماده قانونی‌ای مبنی‌بر ممنوعیت زنان در استفاده از موتور سیکلت دیده نمی‌شود و تنها ابزار ممنوعیت نداشتن گواهینامه است. به این صورت که ارگان‌هایی که گواهینامه صادر می‌کنند (نیروی انتظامی)، از صدور آن برای زنان اجتناب می‌نمایند، در حالی‌که هیچ منع قانونی وجود ندارد.
آیا باید در این زمینه اصلاح قوانین صورت گیرد یا نهادهای دیگری نیز دخالت داشته و مخالفت می کنند؟
قطعا نیاز به اصلاح قانون دارد و با توجه به شرایط اقتصادی، افرادی که در جامعه امکان تهیه خودرو ندارند می‌توانند از موتورسیکلت استفاده کنند. همین طور از لحاظ زیست محیطی، ترافیک و آلودگی های زیست محیطی نیز آسیب های کمتری داشته و استفاده از موتور سیکلت می‌تواند بسیار سازنده و کارگشا باشد. به هر حال منعی به قول قانون وجود ندارد و نهادهایی مانع می‌شوند که نهادهای غیرقانونگذار هستند.
آیا مجازات موتورسواری بانوان زندان است و بانوان صرفا به جرم موتورسواری باید مجازاتی همردیف مجرمانی مانند کلاهبرداران و قاچاقچیان مواد مخدر داشته باشند؟ و به جرم موتورسواری در پرونده آنها سوپیشینه ثبت شود؟
موتورسواری به خودی خود توسط بانوان جرم محسوب نمی شود و صرفا بدلیل نداشتن گواهینامه طبق قانون مجازاتی مانند پرداخت جزای نقدی و یا حبس تعزیری تا ۲ ماه یا هر دو مجازات اعمال می شود.
شنیده شده برخی افراد با نفوذ، از بانوان موتورسوار فیلم و عکس گرفته و تحویل مقامات قضایی می دهند؟ آیا این امر دخالت در حریم خصوصی بانوان تلقی نمی شود؟ و آیا اشخاص و مسئولان این اجازه را دارند که از بانوان بدون اجازه و رضایت آنها به هر دلیلی فیلم یا عکس بگیرند؟
اساسا یک سری از افراد در جامعه ممکن است مرتکب رفتارهای اشتباه شوند و قطعا گرفتن عکس و فیلم بدون اجازه از دیگری، امری خلاف اخلاق و غیر انسانی است و حتی به‌طور کلی عکس‌برداری و فیلم برداری مخفیانه از دیگران جرم است.
البته چنین رفتارهایی مردم را در مقابل هم قرار داده و حتی سبب سو استفاده های احتمالی میگردد. لذا وقتی عملی فی النفسه جرم نیست و حتی می تواند به محیط زیست و ترافیک شهر هم کمک کنه چرا باید مخالفت شود؟
قوانین ضد و نقیض
قوانین درباره موتور سواری بانوان دارای ضد و نقیض است: در واقع از یک سو ماده ۲۰ قانون رسیدگی به مجازات رانندگی، تبصره ای دارد. بر اساس این تبصره : صدور گواهینامه رانندگی با موتور سیکلت برای مردان بر عهده نظام جمهوری اسلامی ایران است. همچنین نیروی انتظامی تنها مرجع صادر کننده گواهینامه خودرو و موتور سیکلت در ایران است که با استناد به این قانون از صدور گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان خودداری می کند.
از سوی دیگر «طبق قانون مجازات اسلامی موتورسواری بانوان جرم‌انگاری نشده است و بر اساس بند ۲ این قانون، رفتاری نیست که عمل یا ترک فعل آن شامل مجازات شود.
بر اساس ماده ۲۶ قانون راهنمایی‌ورانندگی، هر کسی بخواهد هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی را براند باید گواهینامه مرتبط با آن را دریافت کند. در غیر این صورت. با او مطابق قوانین برخورد خواهد شد. در این قانون اشاره ای به جنسیت نشده و بنابراین بانوان برای راندن موتور سیکلت باید گواهینامه ویژه آن را بگیرند.
این تناقضات باعث شد تا یک بانوی اصفهانی در سال ۱۳۹۸ شکایتی را علیه پلیس راهور تنظیم کند؛ اما شکایت او به جایی نرسید. با وجود حکم دادگاه بدوی در مورد الزام صدور گواهینامه برای این بانو، پلیس راهور در دادگاه تجدید نظر موفق شد حکم را نقض کند.
