طراحی «المان های شهری» در یزد بدون توجه به شاخصه های فرهنگی!

به گزارش بشارت یزد، “المان شهری” یا “نماد شهری” از عناصر ویژه در طراحی شهری است که به کمک هنر معماری و پیکره‌سازی از ویژگی‌های اشکال و حجم‌ها، استفاده کرده و مفاهیم خاصی را به مخاطب انتقال می‌دهد. افراد بنا‌بر ذهنیت و استنباط خود، با آن ارتباط برقرار‌کرده و مفاهیم پنهانی آن‌را درک خواهند‌کرد. مهم ترین نکته در طراحی نمادهای شهری، مورد توجه قرار دادن نوع ارتباط مخاطب هدف، برداشت مردم و بینندگان این آثار است.

المان شهری بیانگر هویت، برگرفته از تاریخچه، در ارتباط مستقیم با شاخصه های فرهنگی و اجتماعی، یادآور و معرف مشاهیر و بزرگان، نمایانگر سبک زندگی ساکنین و اهالی شهرها و دربرگیرنده و جلوه گر بسیاری دیگر از خصوصیات و اطلاعات شهری است که المان در آن شهر نصب شده است.

علاقه‌مندی به شهر و یا منطقه‌ای خاص، به دلیل زیبایی های بصری است که مخاطبین به چشم دیده‌اند. عابرین، مسافرین و شهروندان، آن مناطقی که بازدید یا به آن سفر کرده اند را در ذهن خود با همان سمبل‌ها و المان‌ها یاد می‌کنند. به طور مثال برج آزادی تهران، حافظیه شیراز، آرامگاه بوعلی سینا در همدان، که همگی موجب فخر ایران زمین هستند. المان‌های معروف شهری حتی می‌توانند تبدیل به مجسمه‌های کوچکی برای فروش شوند. گردشگران، این نمادها را به‌عنوان یادگار سفر خود خریداری می‌کنند.

گردشگران به عنوان تازه واردانی که به یک شهر جدید ورود می­کنند ارتباط عمیق و ماندگاری با المان می­گیرند؛ در واقع المان ها برای گردشگران گاهی یادآوره خاطره ای از سفر، آدرسی از شهر محل مسافرت، نشانه ای برای تنظیم قرار ملاقات با افراد و… نگاه می­کنند. پس در بخش مدیریت شهری، طراحی شهری، شهرداری‌ها و مراکز مدیریت زیباسازی شهری، باید به استفاده صحیح و اصولی ازین نمادها و سمبل‌های شهری دقت ویژه ای کنند؛ حال آنکه شهر محل مناقشه جهان شهر یزد باشد با سمبل های فراوانی که در فرهنگش رایج است و نماد و مفهومی که گاهی از زبان وسیله ارتباطی مهم تری برای مردمش بشمار می آید. توجه مسئولان به المان ها، علاوه بر ایجاد جاذبه‌های توریستی، و کمک به بهتر شدن امرار معاش، در روحیه شهروندی ساکنان هم تاثیر مثبتی دارد.

حال باز گردیم به بررسی المان های رونمایی شده در هفته های اخیر و با تعاریف و ویژگی هایی که از یک المان می­دانیم این المان ها را مورد بررسی قرار دهیم؛ با این یادآوری که بازسازی و مرمت مقبره مرحوم آذر یزدی موضوعی است که پس از یک کشمکش ۱۴ ساله و انتقادات و حواشی مختلف سرانجام در هفته های اخیر به مرحله نهایی رسید، واضح است که بر خلاف انتظار مقبره ای که برای این نویسنده کودک و نوجوان طراحی و ساخته شده است، در شکل و اوضاع کنونی (که به نظر نمی­رسد تغییر بنیادی دیگری هم در آن انجام شود) هیچ نماد و نشانی از کودک و نوجوان، ادبیات و یا حتی شهر یزد ندارد.

المان به نوعی باید خود معرف خود باشد و در مورد مقبره باید طراحی المان طوری صورت می­گرفت که مخاطب قبل از خواندن نوشته های آن اگر نمی­تواند دریابد مقبره مذکور دقیقا متعلق به چه کسی است، دریابد که آن شخص یک نویسنده کودک نوجوان است؛ باسخت گیری کمتر دستکم انتظار می­رود مشخص باشد مقبره مربوط به یک ادیب است و با سهل انگاری بیشتر کف انتظار این است که مشخص باشد مقبره متعلق به یک هنرمند است. اما متاسفانه چنین اتفاقی بدون خواندن نوشته های روی مقبره یا اطلاع قبلی بعید به نظر می­رسد.

از سویی دیگر نیز در هفته های اخیر سردیس شهید آوینی در موقعیت ورودی تالار شهید آوینی پردیس فرهنگ و هنر شهرداری یزد نصب و رونمایی شد؛ سردیسی که طبق توضیحات درج شده بر محل نصبش، ساخت و رونمایی از آن مربوط به رویداد هفته هنر انقلاب در فروردین ۴۰۱ است و هنرمند صاحب اثر نیز یک فرد غیر یزدی است و اثر مذکور را به مناسبت هفته هنر انقلابی در تعداد ۳۰ سردیس آفریده است؛ سپس سردیس هایی که به نظر می‌آید یک قالب تکثیر شده با ظاهری کاملا یکسان از سردیس شهید آوینی است در استان های گوناگونی رونمایی و نصب شده اند. گفتنی است تالار شهید آوینی پردیس فرهنگ و هنر یزد در شهریور ماه امسال پس از یک دوره بازسازی و مرمت فرهنگسرای شهرداری با عنوان جدید شهید آوینی رونمایی و افتتاح شده است.‌

از شواهد و قرائن چنین به نظر می‌آید که نام گذاری این تالار به نام شهید آوینی در راستای فراهم ساختن بستری برای نصب سردیس موجود از هفته هنر انقلابی انجام شده است! موضوعی که در ذات خود شاید بدون اشکال به نظر برسد اما دیگر تناسبی با اصل طراحی المان های شهری و نام گذاری اماکن فرهنگی مطابق با هویت و شاخصه های فرهنگی و مفاخر و مشاهیر یزد ندارد. البته که این ادعا تضادی با ارزش ها و آرمان های انقلاب اسلامی و جایگاه ویژه شهدا و به ویژه شهید آوینی ندارد. در واقع موضوع باز هم مانند مورد مقبره مرحوم آذر یزدی این است که در نام گذاری این تالار هیچ اثری از شهر یزد نیست و این مکان فرهنگی با نام شهید آوینی اگر در محل زادگاه این شهید وجود داشته باشد، منطقی است و اتفاقا یک خوش سلیقگی در نام گذاری و طراحی المان های شهری به حساب می‌آید؛ چرا که هر مسافری که در آن شهر نام تالار شهید آوینی پردیس فرهنگ و هنر را بشنود، شهید آوینی را به عنوان شهید فعال در حیطه فرهنگی اهل تهران و تهران را به عنوان شهر محل زندگی آن شهید به یاد خواهد سپرد و بعد ها هر کجا اشاره ای به شهید آوینی شود تهران را و هر کجا اشاره ای به شهدای اهل فرهنگ و هنر تهران شود، شهید آوینی را به خاطر خواهد آورد.

به عنوان کلام پایانی باید متذکر شد؛ المان ها نقش ویژه ای در روحیه شهروندان، احساس آرامش آنها از محیط شهری، ایجاد حس تعلق به شهر، ایجاد تنوع در رنگ و شاخصه های بصری شهری مانند یزد جهانی ایفا می­کنند؛ زیبنده نیست المان های شهرجهانی به عنوان ویژگی منحصر به فرد این خاصیت را با خود یدک بکشند که می­توان محل نصب آنها را از شهر یزد به هر شهر دلخواهی تغییر داد بدون اینکه اتفاق خاصی بیافتد و چیزی از معنا تهی شود! در واقع المان ها باید طوری طراحی شوند که حتی در جایگذاری آن ها در حد یک محله و منطقه شهری نیز نتوان تغییر ایجاد کرد و اهالی هر محل المان های محل خود را باید اجزایی بدانند که متعلق به محلشان است و با آنها سال ها خاطره بسازند.