بسیاری از تخفیف های نجومی در «بلک فرایدی» واقعی نیست!

«جمعه سیاه»؛ از فرصتی برای «خرید ارزان تر» تا «تله ای سودجویی»

«بلک فرایدی» یا «جمعه سیاه»، بزرگ‌ترین روز حراج در دنیاست. تمامی مردم می‌توانند در این روز به خرید رفته و از تخفیف‌های مختلفی که روی اجناس متفاوت گذاشته شده، استفاده کنند. این روز آن‌قدر در دنیا معروف شده است که نام آن به گوش تمامی مردم در سراسر دنیا آشناست. علت نام گذاری آن چیست و اصلاً تاریخچه آن به چه زمانی بازمی‌گردد؟

«بلک فرایدی» آخرین جمعه سال بعد از روز شکرگزاری در تقویم‌های میلادی است. در واقع در این روز خرده‌فروشان وسایل خود را برای فروش گذاشته و تقریباً تمامی مغازه‌ها و کسب‌وکارها در آمریکا و سایر کشورهای دنیا، روی اجناس خود تخفیف می‌گذارند. «جمعه سیاه» ، به صورت غیر رسمی به عنوان روز خرید برای تعطیلات سال نو شناخته می‌شود. درگذشته این روز تنها روزی برای فروش اجناس خرده فروشان بود، اما امروزه فروشگاه‌های بزرگ و حتی آنلاین‌شاپ‌ها هم در این تخفیف‌ها شرکت می‌کنند.

چرا این جمعه، سیاه شد؟!

گرچه سال‎های سال است که جمعه‌ سیاه به خرید و حراج مفصل گره خورده اما اصل و ریشه آن به یک اتفاق عجیب برمی‌گردد. سقوط بازار طلا در ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ در ایالات متحده که موجب هرج‌ومرج برای سرمایه داران وال‌استریت شد. ریشه کلمه سیاه هم به همین رسوایی برمی‌گردد و زندگی بسیاری که در این روز ویران شد. روزی که از آن به نام «جمعه سیاه» یا «بلک فرایدی» یاد شد.

ماجرا گذشت تا اینکه چند سال بعد و در سال ۱۹۶۱، پلیس فیلادلفیا جمعه ۲۹ نوامبر را به دلیل ازدحام و ترافیک خیابان‌ها برای خرید در این شهر «جمعه سیاه» نامید.

به مرور اما وضعیت تغییر کرد و جمعه سیاه یا بلک فرایدی مفهومی یکسان را در ذهن همه شکل داد؛ «فرصتی طلایی برای خرید» یا آغاز فصل خریدهای عید کریسمس و روزی شاد. روزی که فروشگاه‌ها شلوغ می‌شود و خیابان‌ها پرترافیک است و کسی هم این سیاهی را عبارتی منفی و یا نوعی تباهی نمی‌داند. روزی که دیگر رویدادی جهانی است و از آن به عنوان بزرگ‌ترین رویداد تخفیف‌ در خرید، حراج و پیشنهادهای ویژه برای مشتریان یاد می‌شود.

تلاش برای تغییر نام به «بیگ فرایدی»

در ابتدای راه اندازی، این روز برای پلیس‌های راهنمایی رانندگی خیلی روز سخت و کلافه‌کننده‌ای بود و در واقع می‌توان با قاطعیت گفت که عبارت بلک فرایدی یا جمعه سیاه برای آن‌ها بار منفی داشت. اما خرده‌فروشان که این روز را به‌عنوان بهترین روز سال می‌شناختند و می‌توانستند تمامی وسایل خود را به راحتی بفروشند، از این که یک اسم با بار منفی روی آن گذاشته شود استقبال نکردند.

به همین دلیل هم شروع کردند به استفاده از کلمه بیگ فرایدی یا جمعه بزرگ. هر چند که این اسم خیلی تأثیرگذار نبود و روی زبان‌ها نیفتاد، اما باز هم باعث شد تا از بار منفی این کلمه کم شده و مردم به‌خاطر خرافات و سایر دلایل این چنینی، دست از خرید در این روز بر ندارند.

تخفیف جهانی!

ایده «بلک فرایدی» در دهه ۷۰ و ۸۰ هم ادامه داشت. در واقع در این دهه‌ها بود که این کلمه بر سر زبان تمامی مردم آمریکا افتاد و خرده فروشان و عمده فروشان همه از آن سود کردند. مردم همگی در همین روز برای خرید به بازارهای مختلف می‌رفتند و برای کریسمس و سال نو خرید می‌کردند.

رقابت بین فروشندگان کم‌کم شدت گرفت و اعمال تخفیف‌های عمده روز بلک فرایدی شروع شد. با شروع دهه ۹۰ و قدم‌گذاشتن به سال‌های ۲۰۰۰ به بعد، بلک فرایدی دیگر تنها یک رسم و یک روز برای خرید سال نو در آمریکا نبود. این عبارت در سطح جهانی معروف شد و فروشنده‌های سراسر دنیا در این روز روی اجناس خود تخفیف می‌گذاشتند تا فروش بیشتری داشته باشند.

چگونه جمعه سیاه تبدیل به نوامبر سیاه شد؟

در طی سالیان سال، محبوبیت جمعه سیاه رفته‌رفته بیشتر شد. با افزایش استقبال مردم از خرید در روز بلک فرایدی، رقابت بین فروشنده‌ها هم افزایش پیدا می‌کرد. دیگر رقابت اصلی تنها بر سر تخفیف گذاشتن بر روی اجناس نبود. این که چه فروشنده‌ای زودتر از همه تخفیف‌های بلک فرایدی خود را شروع کند هم اهمیت بسیار زیادی داشت.

فروشگاه‌هایی مانند والمارت، تارگت، بست بای و بسیاری فروشگاه‌های بزرگ یا زنجیره‌ای دیگر، همگی به دنبال این بودند که تخفیف‌های خود را زودتر از رقیبان شروع کرده و مشتری‌های بیشتری را به سمت خود بکشند. در ابتدا این کار باعث شد که بلک فرایدی تبدیل به یک رویداد یک هفته ای شود و فروشگاه ها تا ۷ روز تخفیف به مشتریان خود می‌دادند.

اما رفته‌رفته روز شروع تخفیف‌های زودتر و زودتر شد. تا جایی که با شروع ماه نوامبر، تخفیف‌های بلک فرایدی هم در بسیاری از فروشگاه‌ها شروع می‌شدند.

شروع زودهنگام تخفیف‌ها و افزایش مدت‌زمان تخفیف بلک فرایدی، تنها به نفع فروشندگان نبود. بلکه خریداران و مشتری‌ها هم تا حدود بسیار زیادی از این موضوع استفاده می‌کردند.

به‌عنوان‌مثال دیگر هیچ فردی به‌خاطر ترس تمام‌شدن تخفیف‌ها، بی‌دقت خرید نمی‌کرد و خوب به جنسی که انتخاب می‌کرد توجه می‌کرد. همچنین به دلیل این که فرصت برای خرید زیاد بود، در یک روز ازدحام نمی‌شد و فضای بیشتری برای گشت‌وگذار وجود داشت. علاوه بر تمام این موضوعات، افراد فرصت بیشتری برای انتخاب و فکرکردن داشتند و می‌توانند چیزهای بیشتری برای تعطیلات سال نو بخرند.

جمعه سیاه و خرید آنلاین

در سال‌های ۲۰۰۰ به بعد، رفته رفته اینترنت به میان آمد و تکنولوژی با سرعت سرسام آوری پیشرفت کرد. پیشرفت تکنولوژی توانست بسیاری از سنت های قدیمی و نحوه زندگی مردم را تغییر بدهد. یکی از این موضوعات که دستخوش یک تغییر اساسی شد، خرید کردن بود. با روی کار آمدن درگاه های پرداخت آنلاین، امکان خرید اینترنتی برای افراد فراهم شد و این موضوع شیوه زندگی انسان ها را به کلی دگرگون کرد.

دیگر مردم ترجیح می دادند در خانه نشسته و هنگام تماشای تلویزیون با خانواده خریدهای خود را انجام بدهند. در این بازه زمانی حتی تخفیف های روز بلک فرایدی هم برای این که مردم را به فروشگاه ها بکشاند کافی نبود. بنابراین رقابت بر سر جذب مشتری بیشتر،ش به دنیای مجازی و خرید اینترنتی هم راه پیدا کرد.

بلک فرایدی در دنیای خرید اینترنتی هویت خود را تغییر داد و با نام «دوشنبه سایبری» یا «سایبر ماندی» شناخته شد. در این روز که آخرین دوشنبه بعد از روز شکرگزاری است، تمامی فروشگاه های آنلاین روی اجناس خود تخفیف می گذارند و مشتریان می توانند به راحتی از تخفیف های جمعه سیاه در خرید آنلاین خود هم استفاده کنند.

البته که جمعه سیاه در کشورهای غربی و حجم خریداران فروشگاه‌ها و ازدحام آنها گاهی مصیبت هم به همراه داشته است. تا جاییکه گفته می‌شود در سال ۲۰۱۰ در فروشگاه زنجیره‌ای وال مارت درگیری‌های خریداران به کشته شدن ۱۰ نفر و مصدوم شدن ۱۱۱ نفر منجر شده است. پیش از آن و در سال  ۲۰۰۸ هم یک نگهبان فروشگاه وال مارت زیر پای هجوم بیش از دو هزار نفر به دلیل خفگی جان سپرد و یک زن حامله نیز مصدوم شد.

تأثیر «بلک فرایدی» روی خرید در تعطیلات

جمعه سیاه در گذشته تنها یک روز برای خرید برای سال نو بود. اما رفته‌رفته تبدیل به یک فرهنگ و سنت در آمریکا شد. بلک فرایدی توانست روی خرید تعطیلات سال نو تأثیرات بسیار مثبتی بگذارد. تمامی خرده‌فروشان می‌توانستند در این روز اجناس خود را بفروشند و فروشنده‌های بزرگ، مراکز خرید، برندها و نمایندگی‌های دیگر هم می‌توانستند در روزهای پایانی سال سود بسیار زیادی ببرند. اما تأثیر این روز تنها برای فروشندگان نبود.

بسیاری از مردم که نمی‌توانستند در روزهای پایانی سال چیزهایی که می‌خواستند را تهیه کنند، با شروع تخفیف‌ها قدرت خرید بالاتری پیدا می‌کنند. تأثیر بلک فرایدی روی تعطیلات سال نو به قدری زیاد بود که این فرهنگ تنها در آمریکا باقی نماند. کم کم در انگلیس، ایتالیا و مکزیک هم شاهد شروع بلک فرایدی در روزهای پایانی سال بودیم. حتی کشورهایی که جشن شکرگزاری نداشتند یا حتی از تقویم میلادی استفاده نمی‌کردند هم کم‌کم شروع به اجرای بلک فرایدی در کشور خود کردند.

بلک فرایدی یا جمعه سیاه، یکی از مهم‌ترین روزهای سال در فرهنگ آمریکا محسوب می‌شود که به سایر کشورها هم منتقل شده است. بسیاری از افرادی که قدرت خرید برای سال نو را ندارند، می‌توانند در این روز از تخفیف‌ها استفاده کرده و برای خود و خانواده خود خرید کنند. تأثیر جمعه سیاه بر روی خرید در تعطیلات به قدری زیاد است که با شروع ماه نوامبر، بیشتر فروشگاه‌ها پیشنهادهای خود را برای تخفیف بلک فرایدی آغاز می‌کنند.

جمعه سیاه در ایران

از اواسط دهه ۱۳۹۰ به تدریج به فروشگاه‌های ایرانی نیز راه یافت. در سال‌های اخیر، بسیاری از سایت‌های ایرانی و حتی برخی فروشگاه‌های فیزیکی، از این روز برای ارائه تخفیف‌های ویژه استفاده می‌کنند.

بنابراین اکنون جمعه سیاه نه فقط در آمریکا که در سایر کشورها از جمله ایران هم طرفداران پر و پا قرصی دارد. در واقع عبارت جمعه سیاه گره خورده به تخفیف، آن هم تخفیفی مفصل بر روی تمام کالاها. تخفیفاتی که اغلب ۵۰ تا ۷۰ درصد است و حتی در مواردی به ۹۰ درصد هم می‌رسد.

آیا واقعا تخفیف‌های جمعه سیاه واقعی و به نفع خریداران است؟

موضوعی که سال‌هاست محل بحث است و حتی در برخی کشورها راستی‌آزمایی‌هایی هم درباره آن انجام شده است. برخی از این تحقیقات نشان می‌دهند آنچه در ظاهر اتفاق می‌افتد، صرفا هیاهو و هیجان خرید و فروش است. چون در واقع بخش قابل توجهی از معاملات در ماه‌های قبل از جمعه سیاه و حراجی‌های پیش از آن انجام شده و این تخفیف‌ها بیشتر نوعی بازی با اعداد و حتی در مواردی فریب خریداران است.

در حالی که «جمعه سیاه» یا بلک فرایدی فرصتی جذاب برای خریدهای استثنایی است، پشت پرده تخفیف‌های وسوسه‌انگیز آن، کلاهبرداری‌های هوشمندانه‌ای در کمین خریداران قرار دارد، که باید مراقب بود.

روش‌های رایج کلاهبرداری در «بلک فرایدی»

یکی از شایع‌ترین روش‌های کلاهبرداری در بلک فرایدی، تخفیف‌های دروغین است. در این روش، فروشندگان قیمت کالاها را قبل از بلک فرایدی افزایش داده و سپس با اعلام تخفیف‌های بزرگ، قیمت واقعی کالا را نشان می‌دهند. این تخفیف‌ها گاهی آن‌قدر بزرگ به نظر می‌رسند که مشتریان بدون بررسی دقیق، تصمیم به خرید می‌گیرند.

دیگر روش رایج، سایت‌های تقلبی است. کلاهبرداران وب‌سایت‌هایی مشابه به فروشگاه‌های معتبر ایجاد می‌کنند که ظاهر آن‌ها بسیار شبیه به فروشگاه‌های معروف است، ولی هدفشان سرقت اطلاعات بانکی کاربران است. این وب‌سایت‌ها اغلب پرداخت‌های امن را ارائه نمی‌دهند و پس از پرداخت هزینه کالا، خریداران هیچ چیزی دریافت نمی‌کنند.

همچنین، فروش کالاهای تقلبی در بلک فرایدی یکی دیگر از شگردهای کلاهبرداران است. بسیاری از فروشندگان کالاهای بی‌کیفیت یا تقلبی را به جای محصولات اصلی با تخفیف‌های چشمگیر می‌فروشند و مشتریان ناآگاه ممکن است گول ظاهر جذاب آن‌ها را بخورند.

در شبکه‌های اجتماعی نیز شاهد فریب با تبلیغات جعلی هستیم. تبلیغاتی که در پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام یا تلگرام منتشر می‌شوند، به خریداران وعده تخفیف‌های بی‌نظیر می‌دهند. در این تبلیغات، اغلب کالاهایی که به فروش می‌رسند، فاقد اصالت یا کیفیت هستند.

پیامدهای این کلاهبرداری‌ها

پیامدهای این کلاهبرداری‌ها برای خریداران می‌تواند بسیار آسیب‌زننده باشد. زیان مالی یکی از نخستین پیامدهاست که در آن افراد پول خود را از دست می‌دهند و هیچ کالایی دریافت نمی‌کنند. علاوه بر این، کلاهبرداری‌ها می‌توانند باعث افزایش بی‌اعتمادی نسبت به خریدهای آنلاین شوند. مردم ممکن است از خرید در بلک فرایدی به دلیل ترس از کلاهبرداری و تقلب خودداری کنند و این امر به بازار خرید و فروش آنلاین آسیب می‌زند.

یکی دیگر از پیامدهای جدی کلاهبرداری‌ها، سرقت اطلاعات شخصی است. کلاهبرداران ممکن است اطلاعات حساس کاربران مانند شماره کارت‌های بانکی، آدرس‌ها و دیگر اطلاعات خصوصی را سرقت کرده و از آن‌ها سوءاستفاده کنند. این می‌تواند منجر به سرقت هویت یا تراکنش‌های مالی غیرمجاز شود.

راه‌های پیشگیری از کلاهبرداری

برای جلوگیری از گرفتار شدن در دام کلاهبرداران، بهتر است ابتدا از خرید از فروشگاه‌های معتبر و شناخته‌شده اطمینان حاصل کنید و نشان‌های اعتبار سایت را بررسی کنید، می‌تواند از بسیاری از خطرات جلوگیری کند.

قبل از خرید، بهتر است نظرات و رتبه‌بندی‌های دیگر مشتریان را مطالعه کرده و از صحت اطلاعات و تجربه دیگران مطمئن شوید. اجتناب از کلیک روی لینک‌های ناشناس و تبلیغات مشکوک نیز به کاهش ریسک کلاهبرداری کمک می‌کند.

همچنین، در هنگام پرداخت، استفاده از درگاه‌های پرداخت امن و معتبر ضروری است. از پرداخت‌های غیرامن و از طریق حساب‌های شخصی خودداری کرده و از درگاه‌های بانکی معتبر استفاده کنید.

«پاشایی»، رئیس مرکز امداد و فوریت‌های سایبری پلیس فتا در این باره گفت: همزمان با نزدیک شدن به فصل حراج و ارائه تخفیفات فروشگاهی بر اساس تقویم میلادی جمعه سیاه، فروشندگان و صاحبان کسب و کارهای مجازی در کشور با استفاده از این فضا و فرصت ایجاد شده، نسبت به ارائه کالا، خدمات و تخفیفات ویژه اقدام می‌کنند.

وی ادامه داد: در این خصوص افراد سودجو با سو استفاده از این موقعیت و با ایجاد صفحات فروشگاهی دروغین عمدتاً در شبکه اجتماعی اینستاگرام و یا سایت‌های جعلی با ارائه تبلیغات فریبنده مختلف در فضای مجازی و وعده تخفیف ویژه از متقاضیان کلاهبرداری می‌کنند.

این مقام انتظامی افزود: با توجه به تاریخ این مناسبت در کشور در ۹ آذرماه سال جاری، هم اکنون شاهد تحرک فروشندگان و اقدامات کلاهبرداری در کشور هستیم و دریافت گزارشات مجرمانه در این خصوص درحال افزایش است.

وی بیان داشت: نیاز است هموطنان در صورت تمایل به هرگونه ثبت سفارش و خرید صرفاً از سایت‌های فروشگاهی، معتبر و مجاز در کشور که دارای مجوزهای قانونی هستند خرید نمایند و هرگونه انتقال پول از طریق درگاه‌های بانکی صورت پذیرد و به هیچ عنوان به تبلیغات اغوا کننده صفحات فروشگاهی در شبکه اجتماعی اینستاگرام که محور و بستر اصلی کلاهبرداری در این خصوص می‌باشند، توجه نکنند.

پاشایی خاطر نشان کرد: شهروندان در صورت تمایل به خرید از این صفحات، همزمانی دریافت کالا و پرداخت وجه را رعایت نموده و در صورت مواجهه با موارد مجرمانه و مشکوک مراتب را از طریق سرشماره ۰۹۶۳۸۰ به پلیس فتا منعکس کنند.