بازگشت حیات و زندگی به وارثان شهر سوخته

افسانه طاهرنژاد/ یکی از بزرگترین طرح های انتقال آب کشور برای احیای زندگی و کشاورزی در دشت سیستان در حال اجراست تا آب از چاه نیمه های جنوب سیستان به ۴۶ هزار هکتار از اراضی این منطقه منتقل شود و دوباره لبخند حیات و سرزندگی بر لبان یکی از محروم ترین و نجیب ترین مردمان کشور نشانده شود.

سیستان، سرزمینی که روزگاری بزرگترین تمدن شهری جهان به نام شهر سوخته را در دل خود جای داده بود، امروز به علت خشکسالی های پی در پی، ریزگردها، طوفان شن و نبود شغل و درآمد کافی، شاهد مهاجرت بیش از حد مردمانش بوده است بطوریکه بسیاری از شهرها و روستاهای سیستان خالی از سکنه شده اند. براساس آخرین سرشماری هم‌اکنون در دشت پهناور سیستان تنها ۴۳۰ هزار نفر سکونت دارند و اغلب ساکنان بومی آنجا به دیگر استان‌های کشور همچون گلستان مهاجرت کرده‌اند بطوریکه استان گلستان به تنهایی میزبان تعداد قابل توجهی از اهالی سیستان است که به دلیل ناپایداری شغل و درآمد در دشت سیستان، کاشانه خود را رها کرده و به آن استان مهاجرت کرده‌اند.

از طرف دیگر، ۳۲۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان، از دیرباز مشکلات اجتماعی و امنیتی گسترده‌ای را به بومیان این منطقه تحمیل کرده است. پس از سال ها درگیری و اختلاف میان ایران و افغانستان بر سر میزان حقابه ایران از رود هیرمند، در نهایت سال ۱۳۵۱ میان حکومت های دو طرف توافقی امضاء شد که بر اساس آن طرف افغانی متعهد شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۲۰ میلیون مترمکعب در سال) به منطقه سیستان ایران اختصاص دهد. البته آنها پیشتر نیز متعهد شده بودند هرگز بر سر رود هیرمند کانال جدیدی احداث نکنند و از لایروبی کانال های موجود نیز بپرهیزند.

اما دولت افغانستان در این سالها بهانه های گوناگونی برای نپرداختن حقابه اندک ایران از رود هیرمند آورده و مدعی است خشکسالی های اخیر امکان اجرای قرارداد سال ۱۳۵۱ را به آنها نمی دهد. این درحالیست که وزیر امور خارجه کشور نیز اخیرا در صحن علنی مجلس با هشدار به افغانستان گفت:

از دولت افغانستان می‌خواهیم، قبل از اینکه ما ناگزیر شویم در حوزه‌هایی که سخاوتمندانه به افغانستان کمک می‌کنیم، اقدام متقابل کنیم، به بحث تخصیص حقابه ایران از هیرمند رسیدگی کنند.»

خشکسالی های گسترده و طولانی مدت در دشت سیستان، چپاول حقابه آنها از رود هیرمند و نابودی بخش وسیعی از کشاورزی و کسب و کار مردم در کنار مهاجرت های گسترده باعث شد تا دولت از طریق وزارت جهاد کشاورزی با اجرای طرح آبرسانی ۴۶۰۰۰ هکتاری اراضی دشت سیستان، اقدام موثری برای نگهداری اکوسیستم و ادامه حیات انسانی منطقه سیستان انجام دهد تا ضمن حفظ جمعیت، از موقعیت استراتژیکی این منطقه نیز نگهداری کند. به این منظور طرح آبرسانی به دشت سیستان در اواسط سال ۱۳۹۳ به تصویب دولت رسید و عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۹۴آغاز شد. این طرح در نظر دارد آب تخصیصی را از چاه نیمه ها و از طریق لوله به ۱۶ منطقه سیستان رسانده که تاکنون ۶۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و با اجرایی شدن این طرح و رسیدن آب به اراضی دشت سیستان، بسیاری از زمین های کشاورزی با الگوی کشت مناسب، رونق از دست رفته را بازمی یابند و انبار غله کشور در سیستان جانی دوباره  می گیرد.

اجرای طرح آب‌رسانی به دشت سیستان روزنه های امید را در دلهای اهالی باز کرده و حتی باعث شده برخی از سیستانی های کوچ کرده از دیار خود، به این سرزمین بازگردند.

انتقال آب به ۴۶۰۰۰ هکتار از اراضی دشت سیستان

مدیر اجرایی  طرح انتقال آب به دشت سیستان در گفتگو با بشارت نو  هدف این طرح را جلوگیری از مهاجرت ساکنین منطقه و پایداری سیستان به عنوان منطقه استراتژیک در جغرافیای امنیت کشور اعلام کرد و افزود: به دنبال خشکسالی های مداوم و کمبود آب در منطقه سیستان جمعیت زیادی به شهرهای دیگر مهاجرت کردند، از این رو با اجرای  طرح انتقال آب به ۴۶۰۰۰ هکتار اراضی دشت سیستان، از مهاجرت بخشی از اهالی منطقه  جلوگیری می شود. همچنین  این طرح با احیای کشاورزی به تامین اشتغال و درآمد ساکنین منطقه کمک بسیاری خواهد کرد.

محمدجواد صالحی نژاد با اشاره به اشتغالزایی برای بیش از ۳۰۰۰ نفر در فرایند اجرایی طرح انتقال آب به دشت سیستان اظهار داشت: تمام تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز طرح، داخلی هستند و تقریبا ۲۸۰۰ نفر به صورت مستقیم در طرح به خدمت گرفته شده‌اند. در دوره‌هایی از کار ۳۰۰۰ نفر شاغل نیز داشته‌ایم که حدود ۸۰ درصد آنها بومی هستند. وی در ادامه با اشاره به تاسیس کارخانه و کارگاه های متعدد در این طرح اظهار داشت: با اشتغالزایی خوبی که این طرح به دنبال داشته است، جمعیت بالایی در شهر و دیار خود مشغول بکارشده اند، به عنوان مثال، کارخانه تولید لوله‌های «جی. ار. پی» (فایبر گلاس) با سرمایه‌گذاری پنج میلیون یورو توسط بخش خصوصی در منطقه با اشتغال‌زایی ۳۹۰ نفر ایجاد شده که قرار است۴۶۰ کیلومتر از لوله های مورد نیاز این طرح که توسط این کارخانه تولید شده و یا در حال تولید است، مورد استفاده قرار گیرد. از طرفی وجود کارخانه و تاسیسات مرتبط با طرح در منطقه سیستان اشتغالزایی پایداری را در این منطقه بوجود آورده است و امیدواریم که این شرایط با رشد بهتری در این منطقه ادامه دار باشد.

صالحی نژاد در تشریح این طرح اذعان داشت: برای اجرای لوله گذاری در این طرح حدود ۱۰۰ کیلومتر لوله فولادی، ۴۶۰ کیلومتر لوله فایبرگلاس و همچنین حدود ۳هزار و ۵۰۰ کیلومتر لوله پلی اتیلن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر همین اساس شاید به جرأت بتوان گفت: برای اولین بار است که در کشور چنین طرحی برای انتقال آب اجرایی شده که  میزان تبخیر آب در مسیر انتقال تقریبا به کمتر از پنج درصد می رسد.