ایران و مصر به یکدیگر نزدیک می شوند؟

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره با اینکه گفت‌وگوها بین ایران و مصر در حال حاضر قدری کاهش داشته، ولی هیچگاه قطع نشده، گفت: جایگاه دو کشور به نحوی است که هیچگاه نمی‌توانند نسبت به جایگاه یکدیگر بی‌تفاوت باشند.

مجتبی امانی رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره ، به تشریح وضعیت روابط ایران با منطقه شمال آفریقا و به ویژه مصر و سودان پرداخت و اظهار داشت: منطقه شمال آفریقا و روابط ایران با کشورهای مهم این منطقه باعث شده که به نوعی این منطقه آوردگاه دیپلماسی ایران و عربستان باشد، به این معنا که با توجه به نفوذ ایران در این منطقه و روابط بسیار خوبی که به خصوص با کشورهایی چون سودان و الجزایر داشت، به نوعی روابط خاصی را با این کشورهای مهم برقرار کرد.

وی یادآور شد: حتی در روابط ایران با مصر که به لحاظ رسمی قطع است به نوعی شاهد همکاری‌هایی بین دو کشور بودیم که بروز انقلاب‌ها در کشورهای عربی نیز به این موضوع کمک کرد و باعث شد که این روابط به روابط خوبی تبدیل شود. 

امانی یادآور شد: اما به دنبال ناکامی‌هایی که کشورهای عربی در مرحله بعد از انقلاب‌های اخیر با آن مواجه شدند، عربستان برای جبران این حرکت‌ها، سرمایه‌گذاری‌های ویژه‌ای را در راستای تخریب روابط ایران و این کشورها صورت داد که به طور مشخص شاهد این قضیه در مورد سودان بودیم. 

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره ادامه داد: علاوه بر این، تأثیرگذاری سیاست‌های عربستان بر مصر باعث شد که به دلیل نیازهای اقتصادی السیسی رئیس جمهور مصر، این کشور تعاملات خود را با ایران که در زمان مبارک هم وجود داشت کاهش دهد. 

این کارشناس مسائل شمال آفریقا ادامه داد: به نظرم چه عربستان و چه این کشورها توقع ثمردهی سریع را در این تغییر دیپلماسی خودشان داشتند و چه سودانی‌ها و چه مصری‌ها تصور می‌کردند که سعودی‌ها قادرند این کشورها را در زمینه رفع مشکلات و بحران‌های اقتصادی کمک کنند، اما به دلیل افزایش توقعات طرف سعودی و همچنین افزایش نیازهای این دو کشور به ویژه مصری‌ها، روند تخریب‌گرایانه عربستان در شمال آفریقا با مشکل مواجه شد.

*شکاف مواضع مصر و عربستان در قبال یمن و سوریه

وی یادآور شد: البته مشکلات دیگری که عربستان در دیگر نقاط با آن مواجه بود از جمله شکست‌ها و ناکامی‌های آن در یمن، لبنان و سوریه در این تغییر نگرش مؤثر بود. به نحوی که مصری‌ها که از ابتدا هم قصد نداشتند حداقل در موضوعات عربی پیرو عربستان باشند، سیاست مجزا و جداگانه‌ای را در قبال یمن و سوریه در پیش گرفتند و شاهد شکاف واضح مواضع دو کشور مصر و عربستان در قبال یمن و سوریه بودیم. 

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره با بیان اینکه در سیاست خارجی یک سال اخیر ایران به علت تحولات رخ داده در داخل کشورهای عربی، شاهد نوعی پیشرفت در روابط با شمال آفریقا بودیم، اظهار داشت: به طور مشخص سودان و مصر که روابط ما با آنها قطع است در ارزیابی‌هایشان از به هم زدن روابط با ایران به نفع سعودی‌ها، دچار ناکامی شدند.

امانی یادآور شد: البته این موضوع مرتبط با تحولات دیگری است که در منطقه به خصوص در سوریه، عراق و لبنان به نفع جمهوری اسلامی رقم خورد که قسمت اعظم آن مرتبط با تروریست‌هایی است که توسط سعودی‌ها مورد حمایت قرار می‌گیرند.

*حرکت نسبتا رو به جلو با کشورهای عربی شمال آفریقا

وی در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه علی‌رغم اینکه در یک سال اخیر شاهد تحول چندانی در روابط‌مان با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نیستیم، اظهار داشت: ولی به نظر می‌رسد که روابط‌مان با کشورهای عربی شمال آفریقا حرکتی نسبتاً رو به جلویی داشته است و سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های سیاسی توسط عربستان در منطقه به نوعی دچار تردید شده و علی‌رغم حرکت گستاخانه و پیش‌رونده عربستان که همزمان با حمله سعودی‌ها به یمن رخ داد، اما عربستان برای مقابله با این قضیه وزیر خارجه خود را به عراق فرستاد تا حرکتی نو علیه ایران انجام دهد. 

*سفر جبیر به عراق اقدامی واکنشی بود نه تهاجمی

این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه اگر چه سفر جبیر به عراق را نمی‌توان اقدامی تهاجمی نامید بلکه اقدامی واکنشی بود، عنوان کرد: این نشانگر آن است که عربستان از روش‌های تهاجمی خود در منطقه که از دو سال پیش آغاز کرده بود دست برداشته و به اقدامات واکنشی مجبور شده است. 

وی با بیان اینکه مجموع روابط ایران با کشورهای عربی در برخی نقاط پیشروی‌های خوبی داشته، یادآور شد: ولی در برخی نقاط به علت اقداماتی که عربستان برای وحدت مواضع علیه ایران در کشورهای پیرامونی ما صورت داده، توانسته در برخی از کشورهای عربی خلیج‌فارس موفقیت‌هایی را به دست بیاورد.

* اینکه عربستان تکلیف سیاست‌های کلی منطقه را روشن کند برای مصری‌ها تحقیرآمیز است

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره در ارزیابی‌ از مناسبات تهران و قاهره با بیان اینکه مصری‌ها هیچ گاه نمی‌توانند در منطقه به عنوان کشوری پیرو سیاست‌های عربستان معرفی شوند، آن را مرتبط با جایگاه تاریخی، تمدنی، سیاسی و نظامی مصر خواند و افزود: عربستان هیچ یک از این مؤلفه‌ها را در اختیار ندارد و برای مصر و مردم آن به شدت تحقیرآمیز است که عربستان بخواهد تکلیف سیاست‌های کلی منطقه را روشن کند. 

وی در عین حال گفت: البته مصر به دلیل بحران‌های اقتصادی و مالی خود مجبور است که به کشورهای ثروتمند عربی تکیه کند، اما به نظر می‌رسد ما به ازای مالی که عربستان به مصر داده و خواهد داد، هیچ زمان نمی‌تواند مصر و مردمش را راضی کند که از جایگاه رفیعی که قبلاً در کشورهای عربی داشتند، پایین بیایند. 

*مصری‌ها هیچگاه خاطره خوشی از سعودی‌ها ندارند

امانی ادامه داد: در همین چارچوب است که مصری‌ها همواره در سیاست‌های منطقه‌ای با سعودی‌ها در تعارض بودند و حتی در زمانی کار به جنگ‌های غیرمستقیم بین دو کشور کشیده شد. مردم مصر به دلایل مختلف و از جمله بدرفتاری عربستان با بیش از یک میلیون کارگر مصری شاغل در این کشور، هیچ گاه خاطره خوشی از سعودی‌ها ندارند و این نارضایتی و ناراحتی در بین نخبگان مصری نیز وجود دارد و قطعاً در بین ارتشی‌های مصر نیز چنین گرایش‌هایی وجود دارد. 

*هیچگاه یک پیوند استراتژیک بین مصر و عربستان برقرار نمی‌شود

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره اضافه کرد: مجموعه این موارد باعث می‌شود که بتوانیم با قاطعیت بگوییم که هیچگاه یک پیوند استراتژیک بین مصر و عربستان برقرار نمی‌شود و فاصله دو کشور و دیدگاهشان نسبت به حوادث و موضوعات منطقه‌ای کاملاً مجزاست. 

*مواضع نزدیک مصر با ایران درباره سوریه

این کارشناس در خصوص اینکه به نظر می‌رسد علی‌رغم آنکه پیش از این ایران و مصر در برخی موضوعات از جمله سوریه مشورت‌ها و رایزنی‌هایی را صورت دادند، ولی اکنون تحولی در این زمینه رخ نداده، عنوان کرد: بحث سوریه از جمله مواردی است که دیدگاه‌های دو کشور نسبت به آن مشترک است. مصر به لحاظ مواضع در قبال سوریه نزدیکی بیشتری با ایران دارد تا با عربستان. موضع مصر راجع به سوریه در طی مدت بحران سوریه تغییر چندانی نداشته و حتی در زمان آقای مُرسی نیز به علت اینکه تصمیم‌گیرنده صحنه روابط مصر و سوریه، ارتش مصر و سازمان‌های امنیتی این کشور بوده‌اند، به طور ملموس هیچ تحولی جز طرح شعارها رخ نداد.

امانی با بیان اینکه ایران از مشارکت مصر در امور سوریه حمایت می‌کند و حتی در اجلاس اخیری که در لوزان درباره سوریه برگزار شد جمهوری اسلامی بر حضور مصر تأکید داشت، افزود: حتی در نواری که اخیراً از گفت‌وگوهای سامح‌ شکری وزیر خارجه مصر با السیسی منتشر شد، شکری به اصرار طرف ایرانی برای حضور مصر و گفت‌وگو با آقای ظریف در خصوص حضور مصر در گفت‌وگوهای سوریه تأکید می‌کند. 

وی ادامه داد: علی‌رغم قطعی رابطه ولی به علت جایگاه دو کشور و اینکه مصر در طول چند سال اخیر به علت پیروی از سیاست‌های آمریکا و عربستان تضعیف شده، اما همواره ایران و مصر از گفت‌وگوها استقبال کرده‌اند.

*ایران و مصر هیچگاه نمی‌توانند نسبت به جایگاه یکدیگر بی‌تفاوت باشند

امانی ادامه داد: با اینکه گفت‌وگوها در زمان ریاست جمهوری السیسی قدری کاهش داشته، ولی هیچ گاه قطع نشده و جایگاه دو کشور به نحوی است که دو طرف هیچگاه نمی‌توانند نسبت به جایگاه یکدیگر بی‌تفاوت باشند. 

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره با بیان اینکه مصری‌ها تحت فشارهای مستقیم و غیرمستقیم آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان برای پرهیز از هر گونه تعامل و همکاری با ایران هستند، یادآور شد: ولی این گونه نیست که مصری‌ها تسلیم این فشارها شوند و مواردی بوده که مصری‌ها تصمیم خود را راجع به ایران کاملاً منوط به رضایت این سه نکردند و فشارهای اقتصادی و سیاسی بسیار سنگینی را تحمل کردند. 

وی گفت: آنچه که در صحنه مصر مشاهده می‌کنیم روابطی است که دو طرف همواره از آن استقبال کردند و قطعاً طرف ایرانی به علت اینکه در سیاست‌های خود به صورت مستقل عمل می‌کند، همواره از این روابط استقبال کرده، اما طرف مصری همواره این ملاحظات را در تعامل با ایران داشته است.

به باور امانی اگر فشار سنگین این سه (آمریکا، اسرائیل و عربستان) به هر دلیلی از سر مصر برداشته شود، شاهد گسترش بسیار وسیع و همه‌جانبه‌ای در روابط ایران و مصر خواهیم بود. 

*مشکلات موجود بین ایران و مصر کمتر از مشکلات دیگر کشورها

وی با بیان اینکه مشکلاتی بین دو کشور وجود دارد که به صورت طبیعی در یک رابطه سیاسی قابل گفت‌وگو و حل خواهد بود، یادآور شد: مشکلات موجود بسیار کمتر از مشکلاتی است که بین دیگر کشورها مشاهده می‌کنند. 

* پیش‌بینی آینده

رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره در ارزیابی از آینده روابط تهران و قاهره با بیان اینکه چنین انتظاری همیشه بین نخبگان مصری و ایرانی وجود داشته که این رابطه ارتقا یابد، اظهار داشت: پیش‌بینی در خصوص این موضوع دقیق نیست، چرا که این روابط مرتبط با چند کشور دیگر است و هر گونه تغییر در روابط مصر با این کشورها و روابط با ایران مؤثر خواهد بود. 

امانی اضافه کرد: روابط اقتصادی ایران و مصر می‌تواند فارغ از این تأثیرگذاری‌ها همانطور که همیشه وجود داشته ادامه یابد و حتی در تولیدات خودروی ایرانی حتی در زمان حسنی مبارک نیز این همکاری‌ها بود و علاوه بر آن همکاری‌های منطقه‌ای نیز در شرایطی وجود داشته و به خصوص در زمان مبارک همکاری‌های ایران و مصر علیه رژیم صهیونیستی یکی از محورهای همکاری بود.

*تغییر در مناسبات تهران و خارطوم

وی در ارزیابی از مناسبات ایران و سودان نیز با بیان اینکه روابط دو کشور به نوعی شبیه روابط ایران و مصر است، عنوان کرد: به نظرم تغییر در مناسبات تهران و خارطوم در چارچوب تحولات سریع و گسترده‌ای که در منطقه شاهد هستیم امری قابل پیش‌بینی است.