استراتژی و احساس، رابطه ما و عراق

سیدرضا هاشمی زاده

درچند هفته گذشته، رفتار، اقدامات، جهتگیری ها، رویکردها، منع ها و تحدیدهای دولت عراق همسو با بازگشت تحریم های یک سویه آمریکا علیه کشورمان بسیاری از ایرانیان را در شوک و ابهام فرو برد. مردم ایران خاطره خوبی از همسایه غربی خود، عراق ندارند. عراق آنها را یاد جنگی می اندازد که با تعرض و تجاوز صدام به خاک کشورمان آغاز شد و درهشت سال، بدترین و اندوه بارترین خسارت ها و سختی ها، کشتارها و تخریب ها را به مردم ایران تحمیل کرد. هنوز جراحت و سیلی جنگ برگوشه گوشه کشور ما پدیدار است. کوچه ها، خیابان ها، خانه ها، مزارستان ها و…

اقدامات اخیر دولت العبادی و موضعگیری های این دولت که در چند سال گذشته به طورکریمانه از سوی دولت و نظام ایران حمایت و پشتیبانی همه جانبه شده است، خاطره همان تلخی ها را دوباره در ذهن و قلب  ملت ایران زنده کرد. دولت عراق این روزها در یک برنامه ای حساب شده و گام به گام، مرزهای اقتصادی و تجاری خودرا بر روی کالاها، خدمات و اجناس ایرانی بسته و یا محدود کرده است. از ورود میوه و تره بار جلوگیری کرده و هم قدم با آمریکا حتی معاملات بانکی با ایران را نیز در شمار ممنوعیت ها آورده است. دولت العبادی مدعی است که برای جلوگیری از تضرر و زیان به ملت عراق درحال انجام دادن چنین اقداماتی است، این درحالی است که حتی به ظاهر و لفظی هم شده دولت های ترکیه و پاکستان چنین شوق زده و علنی به صف تحریم های آمریکا نپیوسته اند. در این ماجرا حتی اگر العبادی طرف مصالح ملی و منفعت کشورشان را گرفته باشد حرجی بر او نیست، سیاست جای احساس و عاطفه و خرج چشم و ابرو نیست و درآن  سپهر دوست و دشن معنی ندارد. گله و شکایت از مسئولان و سران کشورماست که در سال های گذشته بدون محاسبه سود و زیان و بی چشمداشت، خالصانه و مخلصانه به دولت عراق در تثبیت و مبارزه با نیرو های تندرو و تروریست های آدمکش داعش و….یاری رساندند. برای بسیاری از مردم ایران به ویژه خانواده هایی که در جریان جنگ تحمیلی متحمل خسارت و آسیب  شدند، سکنی و منزل خود و دار و ندارشان را ازدست دادند و هنوز تازیانه های جنگ بر روح و جانشان فرود می آید، پرسش های فراوانی وجود دارد که هیچ مسئولی در سی سال بعد از پایان جنگ وظیفه خود ندیده است به آن پاسخ گوید. چرا با توجه به اینکه طبق نص صریح بندهای قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت قرار بوده پس از تعیین متجاوز و عامل آغاز جنگ، سازوکاری برای پرداخت غرامت به طرف خسارت دیده (ایران) تعیین و تبیین شود، هیچ اقدام عملی در این باره صورت نگرفته است؟ برآوردهای کارشناسی نشان می دهد که قریب ۱۱۰۰ میلیارد دلار درجریان هشت سال جنگ به کشورما در ابعاد مختلف خسارت و زبان وارد آمده که تاکنون یک ریال آن به ما پرداخت نشده است و البته با حاتم بخشی طرف ایرانی در طی سالیان گذشته برق و آب ایران هم دردسترس آنان قرار گرفته که خبرهایی از استنکاف پرداخت پول برق صادراتی ایران به عراق نیز در دست است.

دولت کویت پس از متجاوز شناخته شدن عراق در جریان حمله صدام به آن امیرنشین، غرامت خود را دریافت کرد ولی ما که در موضع بحق و مظلوم واقع شده ایم  به حقوق حقه ملت خویش نرسیده ایم. دیپلماسی دراین دهه ها چگونه بوده و برکدام مدار و محور می چرخیده که مسئولان کشور ما صلاح ندیده اند حتی درمذاکرات و مناسبات خود باطرف عراقی روی این حق روشن ذره ای تاکید و تایید کنند. رفتار امروز دولت عراق و همدستی با آمریکایی ها، نتیجه مسامحات دهه های گذشته ما با آنهاست، کیست که نداند که میلیاردها دلار پول ما به انحا گوناگون در عراق صرف شده است درحالی که عایدی خاصی برای کشور و ملت ما به همراه نداشته است. اینگونه رابطه استراتژیک و پیوند سیاسی و همجواری است که امروزه شاهد خوش رقصی و همنوایی دولت عراق به آمریکایی ها هستیم.  بر اساس بند ۷ قطعنامه ۵۹۸ قرار بود پس از آنکه کمیته‌ای در سازمان ملل متحد تشکیل شده و کشور متجاوز اعلام شد، میزان خسارات تعیین شود و در راستای آن صندوق بین‌المللی پول ویژه‌ای برای کمک به خسارت دیدگان جنگ  ایجاد گردد که تاکنون این صندوق ایجاد نشده‌است. کم کاری و سستی عراقی ها که برای پرداخت و تادیه خسارت ها و غرامت ها در پی بهانه و گریز بوده اند شاید جای نکوهش و سرزنش نداشته باشد اما دولتمردان و حاکمان ایران چرا اقدام مثمرثمر و عیانی برای پیگیری نحوه دریافت خسارت های ما نکرده اند؟ دولتی که چنین بی چشم و رو و بدون تعارف، دست دردست آمریکا گذاشته و علیه حقوق ملت ایران از هیچ اقدامی فرو گذار نیست در نقشه دوست و رفیق استراتژیک جای داده نمی شود. در عوض خرج احساس و فوران هیجان در تعاملات سیاسی منطق سود دوجانبه و منافع ملی جلوه انداز خواهد بود.

مسئولان ما با تکیه برمعاهده های بین المللی و حقوق سیاسی و قطعنامه ۵۹۸ می بایست برای دریافت خسارت های جنگی که ناجوانمردانه علیه ملت ایران ازسوی دولت وقت عراق راه افتاد با استفاده از اهرم های منطقه ای و بین المللی اقدام کنند. رفتارهای امروز دولت عراق هم نبایست از حافظه دیپلماسی، آینده نگری و تعیین و ترسیم مناسبات ما با همسایگان پاک شود.

*استاد دانشگاه