شیرکوه یزد «پناهگاه حیات وحش» استان شد

نشست شورای عالی حفاظت محیط زیست که با ریاست رئیس جمهور تشکیل شد، خبرهای خوشی برای محیط زیست خسته استان از تعدی ها و تخریب ها داشت و آنطور که مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان به بشارت یزد گفت، با تصویب این شورا، کوهستان شیرکوه و منطقه «کم کی بهاباد» که پیش از این مناطق شکار ممنوع بودند، با دو پله ارتقاء، به "پناهگاه حیات وحش" تبدیل شدند.

ارتقاء دو پله ای مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست، اتفاقی کم نظیر در کشور است که نشان می دهد کوهستان شیرکوه و منطقه «کم کی بهاباد» از اهمیت بسیار بالایی برای محیط زیست استان برخوردار بوده و خطراتی که بواسطه تخریبهای ناشی از فعالیتهای انسانی یا خشکسالی، منابع آبی، پوشش گیاهی و حیات وحش این مناطق را تهدید می کند شورای عالی حفاظت محیط زیست را به این نتیجه رسانده که کوهستان شیرکوه و منطقه «کم کی بهاباد» نیازمند حفاظت ویژه تری هستند.

کوهستان شیرکوه و مناطق خوش آب و هوای مجاور آن، تامین کننده بخش مهمی از منابع آبی استان و همچنین فضاهای تفریحی و ییلاقی مردم یزد بوده و هست و سالهاست که فعالان محیط زیست و روستاییان منطقه نسبت به فعالیتهای معدنی و صنعتی و تخریب باغات و کوه خواری در این مناطق فریادشان به آسمان بلند است. خصوصا خطری که بواسطه تلاش عده ای در بهره برداری از معدن مس دره زرشک و علی آباد این منطقه را تهدید می کند و حال به نظر می رسد ارتقاء دو پله ای کوهستان شیرکوه در سازمان حفاظت از محیط زیست، گام موثری است تا این سازمان مانع از تخریب بیشتر ناحیه شیرکوه و مقابله با طرح های معدنی و صنعتی ویران کننده شود، موضوعی که نیره پورملایی بر آن تاکید کرد و گفت: «با استناد به بند "الف" ذیل ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست؛ صدور هرگونه پروانه اکتشاف و بهره برداری از مواد معدنی برای مناطقی که تحت عنوان "پناهگاه حیات وحش" تعیین گردیده اند، موکول به  موافقت شورای عالی حفاظت محیط زیست می باشد.»

مناطق چهارگانه محیط زیست یزد به ۱۰ منطقه رسید

 مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان یزد درخصوص ارتقاء «منطقه شکار ممنوع شیرکوه تفت» و «منطقه شکار ممنوع کمکی بهاباد» به «پناهگاه حیات وحش» در گفت وگو  با بشارت یزد گفت: این دو منطقه مجموعا ۱۱۶ هزار هکتار وسعت دارند و با اضافه شدن این دو منطقه به شبکه مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط زیست کشور، تعداد مناطق چهارگانه محیط زیست استان یزد به ۱۰ منطقه (۳/۱۰ درصد از خاک استان) رسید.

«کَم کی بهاباد»، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی

نیره پورملایی در خصوص منطقه شکار ممنوع «کم کی بهاباد» اظهار داشت: این منطقه با مساحت حدود ۶۵ هزار هکتار، اراضی بکر و دست نخورده شمال شهرستان بهاباد و جنوب غربی شهرستان اردکان را شامل می شود که به دلیل وضعیت خاص توپوگرافی، بکر بودن منطقه و عدم تغییر و تحول اساسی در رویشگاهها و چشم اندازهای طبیعی حائز اهمیت می باشد.

پور ملایی در ادامه افزود: وجود غذا، آب و پناه مناسب در منطقه شکار ممنوع «کمکی بهاباد» درکنار حداقل تعارضات در منطقه، امکان زیست گونه های شاخص و ارزشمندی نظیر قوچ و میش، کل و بز، یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، جبیر و انواعی از پرندگان و خزندگان را فراهم آورده است.

وی با اشاره به گونه های گیاهی این منطقه عنوان کرد: پوشش گیاهی منطقه مزبور با توجه به میزان بارش، وضعیت خاک و ناهمواریها در تنوع و تراکم متغیر می باشد. این منطقه، طبق تقسیم بندی جوامع گیاهی ایران و بر اساس تقسیمات آب و هوایی جزء منطقه ایرانی تورانی محسوب می شود. از گیاهان عمده منطقه می توان به درمنه، قیچ، تاغ، اسکمبیل، پدن، رندوک، بنه، کاروانکش، علیجون و…. اشاره کرد.

پور ملایی با توجه به شرایط جغرافیای منطقه شکارممنوع کمکی بهاباد و همچنین وجود یوزپلنگ در منطقه و مناطق حفاظت شده عنوان کرد: زیستگاههای یوزپلنگ در حوزه منطقه حفاظت شده کوه بافق، شکار ممنوع آریز و پناهگاه حیات وحش دره انجیر به صورت نواری با امتداد شمالی – جنوبی واقع شده است و در جهت شرق زیستگاههای آزاد گسترده و مساعدی برای این گونه وجود دارد و پس از این زیستگاههای آزاد، پناهگاه حیات وحش نایبندان که خود از بهترین زیستگاههای یوزپلنگ می باشد قرار گرفته است. به طور قطع ارتباط جمعیت های کوه بافق تا دره انجیر با زیستگاه بزرگ نایبندان می تواند از طریق منطقه کمکی برقرار شود. شایان ذکر است در چند سال اخیر چند مورد حضور یوزپلنگ در این منطقه به ثبت رسیده است.

شیرکوه، تنها منبع پایدار آب یزد- اردکان و مهریز است

مدیر کل حفاظت از محیط زیست یزد در ادامه به اهمیت منطقه «شکار ممنوع شیرکوه» پرداخت و اظهار داشت: منطقه شیرکوه مساحتی در حدود ۵۱ هزار هکتار دارد و این کوهستان تنها منبع پایدار تأمین بخشی از آب حوزه یزد- اردکان و مهریز است. کوهستان شیرکوه به عنوان یکی از مهم ترین ارتفاعات مرکزی ایران، حائز ارزشهای فراوانی در زمینه های مختلف زیست محیطی و گردشگری است و از مهم ترین دلایل تداوم حیات در دشتهای پیرامونی به ویژه دشت یزد- اردکان، تاثیرات شگرف این کوهستان و تعدیل شرایط سخت کویری پیرامونی به حساب می آید. سازندهای آهکی شیرکوه به لحاظ جذب بارش در تغذیه سفره های آب زیرزمینی و نمود و تداوم چشمه های کارستیک و ارزشمندی همچون غربالبیز، تامهر و….نقش مهمی ایفا می کنند.

۷۰% پوشش گیاهی یزد، در شیرکوه قرار دارد

وی با اشاره به گونه های گیاهی و طبیعی این منطقه بیان داشت: طبق آخرین مطالعه در خصوص فلور یزد در این استان تعداد ۸۷۵گونه شناسایی شده است و با شناسایی ۶۱۰ گونه در شیرکوه به عبارتی نزدیک به ۷۰% فلور یزد در کوهستان شیرکوه مشاهده می شود. این نسبت بالا در سطحی بسیار محدود نسبت به کل سطح استان، نشان از غنای بالای گونه ای در این منطقه دارد. این اعداد و ارقام به خوبی اهمیت کوهستان شیرکوه را به لحاظ پوشش گیاهی طبیعی و دارای ارزش حفاظتی بیان می کند و جای هیچ گونه شک و شبهه ای بر ضرورت حفاظت جدی از این کانون تنوع زیستی و بوم زادی ایران باقی نمی گذارد.

شیرکوه از گذشته مامن انواع حیوانات وحشی بوده است

پورملایی در خصوص گونه های جانوری منطقه شکار ممنوع شیرکوه تصریح کرد: سلسله جبال شیرکوه از قدیم تاکنون محل امن و مناسبی برای انواع حیوانات وحشی بوده است. عوارض محدود کننده طبیعی مانند پرتگاهها، نقاط بسیار صعب العبور، مراتع انبوه، وجود دهها چشمه و رودخانه فصلی، مناطق پوشیده از برف در اغلب ماههای سال، ‌عدم دسترسی آسان به بعضی مناطق و عوامل دیگر باعث گردید تا محل بسیار مناسبی برای زاد و ولد حیوانات وحشی خصوصاً کل و بز و قوچ و میش وحشی فراهم گردد. علاوه بر گونه های معمول اکوسیستم های کوهستانی نظیر کل و بز، قوچ و میش، پلنگ و… دارای گونه های جانوری با خاستگاه ارتفاعات البرز و زاگرس است که حفظ آنها به دلیل ارزش تفسیری از دوره های مختلف زمین شناسی الزامی است. بررسی های انجام شده توسط گروه پژوهشی جونده شناسی دانشگاه فردوسی مشهد بر روی جوندگان، خرگوش سانان و حشره خواران معرف اهمیت جغرافیای زیستی، فیلوجغرافیایی، فیلوژنتیک و باستان جانورشناسی منطقه است.

تخریب های انسانی گسترده در کوهستان شیرکوه

وی در ادامه افزود: بدیهی است که ایجاد تغییرات، ‌تجاوز و افراط در بهره برداری غیر اصولی از اکوسیستم های طبیعی در گذشته، تعدد جاده های آسفالته و قطع کریدورهای وحوش، ‌زمینه های انقراض و تهدید نسل برخی از گونه های جانوری و گیاهی را فراهم آورده است و در حال حاضر تنها با حفاظت اصولی از این منابع خدادادی و اعمال مدیریت صحیح می توان به نجات برخی گونه ها دست یافت.

حفاظت بیشتر از «شیرکوه» و «کمکی بهاباد»

پور ملایی در پاسخ به این سوال که « با تبدیل منطقه "شیرکوه" و "کمکی بهاباد" به پناهگاه حیات وحش چه معذورات و محدودیت های جدیدی در زمینه شکار، فعالیت های معدنی و صنعتی، کوه خواری، توسعه ویلاهای روستایی و… ایجاد می شود؟» با اشاره به ماده ۴ آئین نامه اجرائی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست کشور گفت: پناهگاه حیات وحش به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، بیشه های طبیعی، اراضی جنگلی، دشت، آب و کوهستان اطلاق می شود که دارای زیستگاه طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاصی برای جانوران وحشی بوده و به همین منظور حفظ یا احیای این زیستگاه ها تحت حفاظت قرار می گیرد.

 وی با اشاره به ماده۱۱ آئین نامه اجرائی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در خصوص تجاوز و تخریب محیط زیست بیان داشت: قطع اشجار و بوته کنی و تجاوز و تخریب محیط زیست و خارزنی و ذغال گیری و به طور کلی هر عملی که موجب از بین رفتن رُستنی ها و تغییر اکوسیستم شود در پناهگاه های حیات وحش که اراضی آن متعلق به دولت باشد بدون اجازه ممنوع است.

وی در ادامه گفت: تبصره ۳ ذیل ماده ۱۱ آئین نامه اجرائی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست اذعان دارد ورود و تعلیف احشام بدون پروانه یا زاید بر پروانه در پناهگاه های حیات وحش بر خلاف مقررات موضوع این ماده ممنوع می باشد. اینگونه احشام توسط ماموران سازمان محیط زیست از منطقه اخراج و با متخلف یا متخلفان مربوط طبق مقررات عمل خواهد شد. ضمنا به استناد تبصره ۴ ذیل همین ماده مبادرت به شکار و صید در پناهگاه های حیات وحش موکول به تحصیل پروانه ویژه از سازمان محیط زیست می باشد.

سخت گیری بیشتر نسبت به فعالیتهای معدنی در منطقه شیرکوه

پورملایی درخصوص فعالیت های معدنی موجود در منطقه شیرکوه و تلاشها برای بهره برداری از معادن جدید در این منطقه تاکید کرد: با استناد به بند "الف" ذیل ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست؛ صدور هرگونه پروانه اکتشاف و بهره برداری از مواد معدنی برای مناطقی که تحت عنوان "پناهگاه حیات وحش" تعیین گردیده اند، موکول به  موافقت شورای عالی حفاظت محیط زیست می باشد.

تخصیص نیرو و اعتبار به  "پناهگاه حیات وحش"

مدیر کل محیط زیست استان در پاسخ به این سوال که «آیا با ارتقاء این مناطق از شکار ممنوع به "پناهگاه حیات وحش" بودجه یا امکانات خاصی برای حراست بیشتر از این منطق به اداره کل محیط زیست استان داده می شود؟» گفت: نظر به اینکه پناهگاه حیات وحش یکی از مناطق چهارگانه محیط زیست به حساب می آید، دارای چارت تشکیلاتی بوده و پس از ارتقاء سطح، از جایگاه ویژه تری در خصوص نیرو و تخصیص اعتبار قرار خواهد گرفت./بشارت یزد