امنیت فردای جامعه ، درگروی توجه به کودکان خیابانی است

گفتگوی اختصاصی بشارت یزد با مدیر کلینیک مددکاری «نواندیش»:

افسانه طاهرنژاد/ تقریبا عادت کرده ایم بر سر چهارراه ها، کودکانی لاغر اندام و آفتاب سوخته ای را ببینیم که با نگاهی ملتمسانه از ما می خواهند آدامس و ادعیه ای بخریم یا در قبال کشیدن لنگ بر شیشه ماشین، مبلغی ناچیز به آنها بدهیم. اگر چند سال پیش دیدن چنین صحنه هایی در یزد باعث تعجب کسی می شد، اما این خصیصه کلان شهرها، به یزد هم سرایت کرده و «کودکان کار» به واژگان یزدنشینی اضافه شده است.

هرچند واکنش اغلب افراد جامعه به این افراد یک دلسوزی چند ثانیه ای، انتقاد از مراکز دولتی بواسطه بی توجهی به کودکان کار و یا گرفتن چند عکس برای گذاشتن در شبکه های اجتماعی است، اما هستند مددکاران و مراکز خصوصی مددکاری که با وجود مشکلات عدیده مالی پیشگام مراقبت از کودکان خیابانی شده اند جور بسیاری از کم کاری های نهادهای مسئول را می کشند.

مصطفی ابوذری، کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی و مدیر کلینیک مددکاری «نواندیش» از جمله فعالان عرصه کودکان خیابانی است که معتقد است جامعه هنوز به اهمیت این موضوع پی نبرده و نمی داند کودکان خیابانی اگر مورد توجه و مراقبت قرار نگیرند می توانند امنیت شهروندان را به مخاطره بیاندازند.

 ابوذری در گفتگو با بشارت یزد کمک های مالی دولتی در موضوع رسیدگی به کودکان خیابانی را ناچیز می داند و می گوید: « متاسفانه در میان خیرین نیز فرهنگ کمک به کودکان خیابانی ایجاد نشده و بسیاری حتی کمک به این کودکان را کاری بیهوده می دانند. همچنین مطابق قانون شهرداری ها موظف به حمایت هستند اما شهرداری یزد مکانی در خلدبرین برای اسکان کودکان خیابانی به مرکز ما اختصاص داد که آنهم هنوز در اختیارمان قرار نگرفته است.»

مدیر کلینیک مددکاری «نواندیش» اغلب کودکان خیابانی یزد را از اتباع بیگانه فاقد هویت دانست و گفت: « متاسفانه تعداد اتباع بیگانه ای که سند هویتی و کارت اقامت ندارند در استان یزد بسیار زیاد است و در نتیجه کودکان آنها مجبور به کار و تامین معاش خانواده هستند.»

این کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی معضل مهمتر از کودکان خیابانی را کودکان خانواده های بدسرپرست در یزد دانست که به علت هایی مثل فقر و اعتیاد خانواده تحصیل را رها کرده اند. رسیدگی به این کودکان نیازمند تامین بودجه و توجه نهادهای مسئول است تا به فاجعه ای برای آینده آنها و جامعه تبدیل نشوند.

در ادامه گفتگوی بشارت یزد را با مصطفی ابوذری، کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی و مدیر کلینیک مددکاری «نواندیش» می خوانید:

کلینیک نو اندیش با چه هدفی تاسیس شد؟

از آنجایی که فضا  جهت کارورزی دانشجویان رشته مددکاری بسیارکم است، این مرکز در ابتدا با هدف ایجاد فضایی مناسب برای کارورزی دانشجویان مددکاری تاسیس شد. در ابتدا با ۸ تیم شروع به کار کردیم؛ تیم سالمندان، تیم کودکان، تیم زنان سرپرست خانوار، تیم اعتیاد، تیم اشتغال و..

چرا به فکر تاسیس موسسه نگهداری کودکان خیابانی افتادید؟

مدتی بعد از فعالیت کلینیک مدکاری نو اندیش، سازمان بهزیستی پیشنهاد تاسیس مرکز ساماندهی کودکان خیابانی در سال ۹۵ را داد. در ابتدا یک موسسه خیریه و در کنار آن نیز دو مرکز نگهداری کودکان خیابانی تاسیس کردیم، یکی مرکز حمایت از کودک و خانواده «آشیانه باران»و دیگری، مرکزکودکان خیابانی «ترنم باران». مرکز آشیانه باران به صورت روزانه به کودکان خدمات ارائه می دهد. و مرکز ترنم باران که کودکان بی سرپرست و یا بد سرپرست ایرانی و اتباع خارجی را به صورت موقت نگهداری می کند. این افراد با حکم قاضی به مدت ۲۱ روز نزد ما نگهداری می شوند و بعد از آن اگر خانواده ای داشته باشند، شناسایی شده و تحت نظارت مددکاران قرار می گیرند. در صورت تایید صلاحیت خانواده جهت نگهداری کودک با دادن تعهد، کودک به آن ها تحویل داده می شود و در غیر این صورت کودک را  به مرکز نگهداری دائم بهزیستی انتقال می دهیم.

«آشیانه باران» و «ترنم باران» تنها مراکز استان هستند که به صورت تخصصی به کودکان کار و خیابانی خدمات ارائه می دهند.

هزینه های این مرکز از کجا تهیه می شود؟

اینجا یک مرکز خصوصی  است، ولی از سمت دولت نیز حمایت هایی را دریافت می کند، اما این حمایت ها جوابگوی هزینه های ماهانه مرکز نیست به نحوی که در آخر هر ماه مبلغ زیادی کسری داریم. در حالی که حداقل هزینه های این مرکز ماهانه ۱۳ میلیون تومان است.

در این مرکز، ارجاعی از کانون اصلاح تربیت هم دارید؟

در این مرکز مجرم پذیرفته نمی شود. اما اگر قاضی دستور بدهد که کودکی در این مرکز نگهداری شود ما نیز با توجه به شرایط می پذیریم. در این مرکز کودکانی نگهداری می شوند که کار می کنند و اهل خلاف نیستند.

چگونه کودکان جذب این مرکز می شوند؟

ابتدا در خیابان با اهدای یک کادو به سراغ کودک می رفتیم و با ارائه اطلاعاتی در مورد مزایا موسسه، او راجذب موسسه می کردیم. این کودک نیز با معرفی مرکز به دوستانش، آنهارا باخود می آورد. ۲۵۰ پرونده موجود در مرکز را اینگونه تشکیل دادیم. اما این کودکان توسط شهرداری هم از سطح خیابان جمع می شوند، مامورین شهرداری گاهی با برخوردی نامناسب این کودکان را از سطح خیابان جمع می کنند که تاثیرات منفی ای را به همراه دارد.

آیا تمام کودکان موسسه نو اندیش ایرانی هستند؟

خیر.۹۰درصد کوکان تحت پوشش این موسسه اتباع و فاقد هویت هستند. این ها افرادی هستند که به همراه خانواده شان به صورت غیرقانونی وارد ایران شده اند. گرفتن کارت اقامت و استاد هویتی برای اتباع بیگانه مسیر بسیار سخت و طاقت فرسایی دارد که طولانی بودن این مسیر و همچنین هزینه های این کار، اتباع را از گرفتن کارت هویتی و استاد اقامتی منصرف می کند. به این ترتیب شاهد هستیم یک کودک ۷ ساله با دستفروشی در خیابان باید خرجی یک خانواده پرجمعیت مهاجر را بدهد چرا که سایر اعضای خانواده از ترس دستگیر شدن از خانه بیرون نمی آیند.

چرا به فکر کودکان اتباع هستید؟

مسائل بشر دوستانه و نگاه جامعه بین الملل همیشه در حال رصد این موضوعات است که شاید برای بسیاری از ما اهمیتی نداشته باشد. جدای از مسائل بشر دوستانه، رها بودن این کودکان در خیابان ها بدور از هر گونه نظارت و خدمت رسانی، جامعه را در آینده برای خودمان نا امن می کند. برخی از این کودکان ممکن است در آینده برای خود جامعه مضر باشند و امنیت شهروندان را به خطر بیاندازند. باید بپذیریم کودکی که بجای تحصیل در خیابان پرسه می زند در معرض انواع خطرات و کارهای خلاف قرار می گیرد و به نوعی به یک مجرم بالقوه تبدیل می شود.

خیرین تا چه اندازه حامی شما هستند؟

به طور کلی خیرین بیشتر مایل به کمک در مسائل مذهبی مثل ساخت مساجد هستند. وقتی به خیری می گوییم به این کودکان کمک کند، با شنیدن کلمه«اتباع» گارد می گیرد و از کمک منصرف می شود. یکی از ارگان های اصلی که باید به این موسسه کمک کند، بهزیستی است. اما بهزیستی چندان بودجه ای ندارد و از ما هم می خواهد تا ۸۰ درصد هزینه ها را با کمک خیرین بپردازیم. بهزیستی خیرین زیادی دارد، اما این خیرین بیشتر به امور بیماری ها، تهیه جهیزیه و.. می پردازند و تعداد بسیار کمی مایل به همکاری با موسسات نگهداری کودکان خیابانی بویژه کودکان اتباع هستند. باید به این افراد آگاهی داد که هر چه این کودکان بیشتر در معرض آسیب باشند برای خود ما و جامعه آیندگان ما مضر است.

شهرداری تا کنون کمکی به شما کرده است؟

طبق قانون و مصوبه هیئت وزیران رسیدگی به کودکان خیابانی وظیفه شهرداری هاست. اما با وجود پیگیری های مدام ما در طی این دو سال و علیرغم وعده های مسئولین به هیچ نتیجه ای نرسیدیم و هیچ کمکی به مانشده است. در ابتدا با توجه به درخواست شهرداری یزد مبنی بر ارسال هزینه های ساماندهی کودکان خیابانی از طرف مرکز آشیانه باران  به شهرداری، یک  سند هزینه ای ۵۰۰ میلیون تومانی شامل هزینه تامین مکان و سایر هزینه ها ارسال شد.و در نهایت شورای شهر تصویب کرد که مبلغ ۳۲۳ میلیون تومان از این سند را شهرداری یزد بپردازد. بعد از بررسی های متعدد در جلسه ای از سوی شهرداری تصمیم گرفته شد تا سالنی در «خلدبرین»را با ۱۰ میلیون تومان پول در اختیار مرکز قرار دهند.

در اواخر سال گذشته در جلسه ای با حضور مسئولین گفته شد، یزد شهر توریستی است و حضور بچه های خیابانی در ایام نوروز، چهره شهر را مخدوش می کند، باید این کودکان ساماندهی شوند. با وجود اینکه نهادهای دولتی در این جلسه حضور داشتند و از امکانات بیشتری برای ساماندهی کودکان خیابانی در ایام نوروز ۹۶ برخوردار بودند اما  در نهایت تصمیم بر این شد که «مرکز آشیانه باران»  این کودکان را ساماندهی کند. حال اینکه این موسسه ظرفیت پذیرش ۷ کودک را دارد.

به دنبال این تصمیم برای مدت یکماه ۷۵ کودک را به مرکز ما معرفی کردند و قول دادند که حمایت کنند. تمامی همکاران مرکز هم به اعتبار حرفی که مسئولین زدند،  برای این کار از جیب خود چک داده اند و حالا که موعد چک ها فرا رسیده  است، کسی جوابگو نیست. جالب است بدانید حتی دادستان هم حکم داده که این هزینه باید پرداخت شود، ولی پرداختی صورت نگرفته است

برای آینده چه برنامه ای دارید؟

هدف ما در میان مدت ساماندهی کودکان خیابانی است. اما هدف اصلی این مرکز کودکان ایرانی در معرض آسیب است، کودکی که در خانه با والدین بی صلاحیت آینده خطرناکی دارند. متاسفانه مشکلات روزمره و تنگناهای مالی، مرکز آشیانه باران  را از هدف اصلی خود دور کرده است. باید کودکان تحت آسیب را شناسایی کنیم. تعداد زیادی کودک بازمانده از تحصیل ایرانی در یزد داریم که به علت هایی مثل فقر و اعتیاد خانواده تحصیل را رها کرده اند و متاسفانه ما از رسیدگی به این موضوعات مهم باز مانده ایم. با آماری که وزارت رفاه در اختیار ما گذاشته است، نهایتا توانسته ایم ۱۰۰۰نفر از این کودکان را شناسایی و علت ترک تحصیل آن ها را پیدا کنیم. ما باید برای هر کودک بازدید از منزل داشته باشیم، هرکودک باید با مددکار و روانشناس در ارتباط باشد.

برنامه های کشوری برای جذب حامی داشته اید؟

ما قدم اول را کوچک برداشتیم تا پاسخی بگیریم. به این صورت که در اولین برنامه تمامی مسئولین استانی را دعوت کردیم اما تنها ۲نفر از این مسئولین حضور پیدا کردند و این دو عزیز نیز به وعده هایشان هنوز عمل نکرده اند. درحال حاضر سعی می کنیم کمک های مردم و خیرین را جذب کنیم تا در این زمینه آگاهی پیدا کنند و بعد هم خودشان کمک کننده باشند.

به نظر شما نیاز اصلی کودکان کار چیست؟

بزرگترین آرزوی این کودکان تحصیل است. اما بدون پشتوانه مالی این آرزو دست نیافتنی است. در مرحله اول باید از نظر مالی تامین شوند. ایجاد اشتغال برای این افراد مهمترین اقدام است تا دیگر کودک بدون سرخوردگی در شرایطی امن، به کسب و کار بپردازد. در این راستا با برخی موسسات جلساتی را برگزار کردیم تا در صورت امکان از این کودکان به عنوان نیروی کار استفاده کنند تا هم کار را یاد بگیرند و هم درآمد داشته باشند. بعد از این باید به نیازهای روانشناختی کودک پرداخته شود.

 مشکلات خدمات مددکاری در جامعه ما چیست؟

در این نمونه کارها مشکل اصلی کمبود منابع مالی است. مشکل دیگر همان عدم شناسایی کودکان در معرض آسیب است. در زمینه اتباع هم که  دردسرهای زیادی داریم که حال گرفتن مجوز از تهران هم به آن اضافه شده است. چراکه برخی مسئولین می گویند اصلا چرا باید این کودکان را ساماندهی کنیم و با کدام مجوز این اقدام صورت می گیرد. از طرفی هم پرسنل فرسودگی شغلی بالایی را تجربه می کنند، وقتی که علاوه بر نداشتن مزایا و حقوق قابل توجه، عملکرد آنها هم دیده نمی شود.